Promotie

promotie
Academici en beleidsmakers debatrijke rol bij de groei-effecten voor de
teren al decennia over de implicaties
ontvangende economie.
van economische globalisering. Het
Daarnaast heb ik voor Nederland op
blijft echter onduidelijk wat de gevolmicroniveau gekeken naar de gevolgen zijn van de toenemende verwevengen van buitenlandse investeer­ ers
d
heid van landen voor economische
voor lonen en arbeidsomstandig­
groei, werkgelegenheid, arbeids­
heden van meer dan 60.000
omstandigheden, en het milieu,
Nederlandse werknemers, gebruikkortom voor duurzame ontwikkeling.
makend van de Wage Indicator daDeze ambiguïteit wordt deels veroortaset. Hieruit bleek dat buitenlandse
zaakt doordat verschillende definiinvesteerders gemiddeld tot vijftien
ties van globalisering en duurzame
procent meer loon betalen dan
ontwikkeling leiden tot verschillende
Nederlandse ondernemingen, maar
uitkomsten en conclusies. Ook is er
dat zij ook meer vergen van hun
een notoir gebrek aan goede, longituwerknemers: werknemers bij buitendinale data op microniveau waarmee
landse ondernemingen in Nederland
Fortanier, F. (2008)
de effecten van globalisering in kaart
rapporteren meer stress en overwerk.
M
­ ultinational enterprises,
kunnen worden gebracht.
Nederlandse bedrijven lijken op hun
Maar een belangrijker oorzaak voor de institutions, and sustainable
beurt te reageren op het toetreden
onduidelijke uitkomsten van bestaand development. Vlaardingen:
van buitenlandse investeerders door
FortMedia.
economisch onderzoek is dat er
te investeren in hun personeel, wat
tot voor kort twee elementen vaak
onder andere tot uitdrukking komt
o
­ ntbraken in de analyses. In de eerste plaats zijn dat de
in meer training, en meer gelijke kansen voor vrouwen.
heterogene karakteristieken van de belangrijkste aan­
Het land van herkomst van een onderneming is ook hier
jagers van globalisering: multinationale ondernemingen
weer vaak, op een zeer stereotype manier, van invloed.
(mno’s). Verwacht kan worden dat de aard, en daarmee
Bij een Amerikaans bedrijf geldt: work hard, play hard;
ook het effect op duurzame ontwikkeling, van buitenbij Japanse bedrijven wordt sterk gelet op kwaliteit
landse investeringen verschilt naar gelang bijvoorbeeld
en training, maar hebben vrouwen veel minder kans
de internationale strategie van een onderneming. Een
hogerop te komen. De impact van mno’s op duurzaamtweede element dat pas recent wordt meegenomen in
heid is steeds minder alleen een neveneffect van de
analyses van de gevolgen van globalisering is de rol van
standaardbedrijfsuitoefening. Ondernemingen zijn zelf
instituties. Zo blijkt de kwaliteit van de instituties in het
actiever bezig de gevolgen van hun activiteiten te verbegastland een grote invloed te hebben op de mate waarin
teren via maatschappelijk verantwoord ondernemen, en
een land de mogelijke voordelen van globalisering zich
zij leggen hierover ook verslag af. Zo is rapportage over
daadwerkelijk kan toe-eigenen. Daarnaast oefenen
milieuprestaties een geaccepteerde praktijk geworden
de instituties in het thuisland van een multinationale
bij de meerderheid van de Top 250 van grootste onderonderneming een belangrijke invloed uit op de eigennemingen wereldwijd. En hoewel verslaglegging over de
schappen en de strategieën van de ondernemingen die
externe economische gevolgen van bedrijfsactiviteiten
daar vandaan komen. In mijn proefschrift heb ik gepropas een recent fenomeen is, heeft toch al een kwart
beerd deze twee elementen te combineren in de analyse van de ondernemingen aandacht voor bijvoorbeeld de
van de gevolgen van multinationale ondernemingen voor
overdracht van kennis aan lokale toeleveranciers. Vaak
duurzame ontwikkeling. Het proefschrift bestaat uit zes
blijkt wel dat hoe zichtbaarder een onderneming, hoe
individuele empirische studies die deelelementen van
meer zij daartoe geneigd is.
deze centrale vraag op zowel macro- als microniveau
Uit de diverse studies in mijn proefschrift blijkt dat
analyseren. Multinationale ondernemingen beïnvloeden
over het algemeen het effect van buitenlandse investeduurzame ontwikkeling zowel via hun eigen activiteiten
ringen van mno’s voor de groei en werkgelegenheid in
(directe effecten) als door hun invloed op andere lokale
gastlanden positief is. Maar de baten zijn bijna altijd
bedrijven, via bijvoorbeeld technologieoverdrachten,
ongelijk verdeeld, zowel tussen als binnen landen.
veranderingen in concurrentie, of relaties met toeleHoogontwikkelde landen met goede kwaliteit instituties
veranciers en afnemers (indirecte effecten). Uit de
hebben het meeste baat bij globalisering, en binnen
analyse van de omvang en herkomst van buitenlandse
die landen ook weer de hogeropgeleide werknemers.
directe investeringen (bdi) in een set van 71 landen
Daarnaast blijken ook de gevolgen van ondernemingsintussen 1989 en 2002 blijkt dat de positieve effecten
vesteringen voor duurzame ontwikkeling afhankelijk van
van bdi pas optreden als landen openstaan voor handel,
de omvang, sector en internationale oriëntatie van een
en goed ontwikkelde instituties en een hoogopgeleide
onderneming, en zeker ook van het land van herkomst.
beroepsbevolking hebben. Maar dit geldt enkel voor
Fabienne Fortanier
Amerikaanse investeringen. Bdi uit andere landen zoals
Japan of Duitsland blijken onder andere voorwaarden bij Universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam Business School en senior statistisch onderzoeker bij het Centraal
te dragen aan economische groei. Het land van herBureau voor de Statistiek
komst van een investering speelt derhalve een belang-

350

ESB

93(4537) 13 juni 2008