Oplopende
begrotingstekorten
In de laatste World Economic Outlook van het IMF krijgen de scherp
opiopende begrotingstekorten veel
aandacht. Voor de gehele G7 is het
begrotingstekort opgelopen van
1,2% van het bbp in 1989 tot 4,2% in
het lopende jaar. Voor het VK was de
omslag het meest spectaculair: van
een overschot van 0,9% van het bbp
in 1989 naar een tekort van 8,8%
thans. Voor de meeste landen liggen
de tekorten inmiddels tussen 2% en
5%, terwijl Italic daar nog ver boven
zit. Aan aanhoudend te grote tekorten kleven veel bezwaren aldus het
IMF, dat onder meer wijst op een lager produktieniveau ten gevolge van
een te lage kapitaalformatie, een geringere groei van de produktiviteit,
een hogere schuldenratio en de druk
van de rentebetalingen op de overheidsfinancien. Hier is recentelijk
nog bijgekomen een lager vertrouwen bij consument en bedrijfsleven
ten gevolge van de onzekerheid over
eventueel te nemen maatregelen.
Ook president Duisenberg van De
Nederlandsche Bank besteedde recentelijk aandacht aan de overheidstekorten die bij de EG-overheden dit
jaar oplopen tot gemiddeld 5,75%,
bijna het dubbele van de EMU-norm
van 3%. Opvallend was zijn opmerking dat slechts een derde van de
tekorten een conjuncturele achtergrond heeft, zodat zonder aanvullende maatregelen ook bij een herstel
van de conjunctuur aldus tweederde
van de tekorten blijft bestaan.
Steeds meer overheden erkennen
dat het onverantwoord is de oplossing van de begrotingsperikelen naar
de toekomst te verschuiven. In Frankrijk bij voorbeeld heeft de recent aangetreden Franse premier Balladur —
door de nood gedwongen – ingrijpende bezuinigingen aangekondigd.
De door de vorige regering opgestelde begroting ging uit van een economische groei van 2,6%; inmiddels
gaat de nieuwe regering echter uit
van een groei van -0,1%. Dit heeft tot
gevolg dat de inkomsten 10% (FF
124 miljard) te hoog zijn ingeschat,
terwijl de uitgaven FF 44 miljard te
laag zijn begroot. Bij ongewijzigd beleid zou het begrotingstekort uitkomen op FF 400 miljard, 5,8% van het
bbp: een onacceptabel hoog percentage. Voorgesteld wordt nu om de accijnzen en de premies voor de sociale verzekering te verhogen en om FF
21,5 miljard te bezuinigen op geplande uitgaven.
Duitsland
De Duitse economic heeft naar het
zich laat aanzien de neerwaartse spiraal nog niet doorbroken. De orderontvangst daalde in maart met 3%
ten opzichte van de voorgaande
maand, terwijl op 0,5% was gerekend. Bij de investeringsgoederenindustrie bedroeg de teruggang 4%,
terwijl de exportorders zelfs 4,2% terugvielen. Ten opzichte van een jaar
geleden lag de orderontvangst in
maart 14,6% lager. Ook de groei van
de werkloosheid houdt aan. Inmiddels is in maart het niveau van 7,1%
geregistreerd. Het produktieniveau
was in maart 10,5% lager dan een
jaar eerder. De groei in de bouwsector die zich tot voor kort goed handhaafde staat nu ook onder druk.
De zes belangrijkste economische
onderzoeksbureaus in Duitsland hebben inmiddels hun verwachtingen in
neerwaartse richting aangepast ten
opzichte van de rapportage van een
half jaar geleden. In plaats van 0,5%
economische groei wordt nu gerekend op 1,5% krimp in het lopende
jaar. Voor de staten in West-Duitsland
gaan de onderzoeksbureaus uit van
een teruggang met 2%. Voor de oostelijke staten is een groei met 5,5%
begroot (was 7,5%). Over het moment waarop een eventueel herstel
mag worden verwacht doen de onderzoeksbureaus geen uitspraak,
maar voor 1994 wordt dit niet voorzien.
Japan
Het Japanse Centrum voor Economisch Onderzoek verwacht dat de
binnenlandse vraag na drie kwartalen van daling in het afgelopen eerste kwartaal is gestegen met 0,2%.
Voor het lopende kwartaal wordt gerekend op een groei met 1,7% dank
zij hogere uitgaven van overheid en
consumenten. Op jaarbasis zou dat
uitkomen op 5,8% groei. De overschotten op de Japanse lopende rekening blijven stijgen. Dit blijft een
doom in het oog van de rest van de
wereld, die smacht naar een grotere
export naar Japan. Niet alleen zouden de handelsstromen daarmee
evenwichtiger worden, maar belangrijker is dat meer import door Japan
een goede bestedingsimpuls kan opleveren voor de stagnerende Westerse economieen.
De Japanse aandelenmarkt maakte
een verdere stijging door. De Nikkei
Dow Jones doorbrak het niveau van
21.000 voor het eerst in 14 maanden.
De licht stijgende rente en de slechte
bedrijfsberichten die over het per 31
maart jl afgesloten begrotingsjaar zullen worden gepubliceerd, kunnen de
beleggers niet deren. Zo zullen de
banken een totaal van 215 miljard
gulden aan dubieuze leningen moeten rapporteren, zo schat een Japans
financieel dagblad. De gemiddelde
winstdalingen die zullen worden gerapporteerd worden begroot op 20
tot 30%. De kracht van de yen kan
ook een probleem opleveren voor
de resultatenontwikkeling bij het Japanse bedrijfsleven. Canon, dat 80%
van zijn omzet in het buitenland behaalt, heeft zijn winstverwachting
voor het lopende jaar mede naar aanleiding van de 11% waardestijging
voor de yen al gehalveerd.
VS
De berichten uit de VS wijzen op een
afnemend momentum in het economische herstel. De lijn blijft positief,
maar veel minder overtuigend dan
velen hadden gehoopt en dan nodig
is ten teken van voldoende dynamiek. Volgens de Federal Reserve
zijn de teleurstellende cijfers over de
maand maart echter vertekend door
het slechte weer en zouden de aprilcijfers weer gaan meevallen.
De werkgelegenheidscijfers over
april vielen licht tegen. De groei van
119.000 banen was heel wat beter
dan de teruggang met 9.000 in maart,
maar bleef achter bij de 146.000 toename die was verwacht. Teleurstellend was verder de daling van de index van leading indicators in maart
met een vol punt, de sterkste daling
sedert november 1990. Ook de daling van de index van de inkoopmanagers over de maand maart tot on-
der de grens van vijftig was een te-
tot 6,95% voor de jongste dertigjarige
tegen de peseta nam vervolgens zul-
genvaller die duidt op een minder
snel groeiende economic. Tegenover
staatslening.
ke vormen aan, dat de uitkomst van
dan verwachte stijging van de produ-
Nadat de dollar aanvankelijk onder
druk had gestaan herstelde de munt
zich weer krachtig richting/ 1,81.
De (verwachte) verkleining van het
de verkiezingen niet eens meer kon
worden afgewacht. Op 13 mei gooide de Spaanse centrale bank dan
ook de handdoek in de ring en ver-
centenprijzen met 0,6% in april ten
renteverschil tussen Duitsland en de
zocht zij om een nieuwe devaluatie.
opzichte van de voorgaande maand.
VS speelde hierbij een rol. Van be-
Zelfs wanneer een aantal fors in prijs
schommelende componenten wordt
geelimineerd resteert voor april een
lang was ook de zwakte van de Duit-
De grote verbondenheid van de Portugese economic met die van Spanje
de gematigde volume-ontwikkeling
in de economic stond een veel hoger
onderliggende inflatie van 0,4%. De
stijging van de consumentprijzen in
april van 0,4% ten opzichte van de
se mark zelf. De munt heeft te lijden
van de nog steeds teleurstellende
leidde ertoe dat tegelijkertijd ook de
escudo werd gedevalueerd, zij het
fors hoger dan verwacht.
In tegenstelling tot de Nederlandse
economische ontwikkeling, terwijl
de perspectieven verslechteren ten
gevolge van de stakingen in de oostelijke staten die dreigen over te slaan
naar het Westen. Ook de gedwongen
wisselingen in de regering doen het
met een iets lager percentage. Op
zich staat de Portugese economic er
wat minder slecht voor, maar het achterwege blijven van een devaluatie
zou de concurrentiepositie van Portu-
rentecurve, die een steeds vlakker
aanzien van Duitsland geen goed.
speculatieve aanval uitlokken.
verloop laat zien, vertoont de Amerikaanse rentecurve een scherpe stijging. Dit heeft de Amerikaanse
Rente en valuta’s
overheid ertoe gebracht zijn financie-
Devaluatie peseta en escudo
ringsbeleid aan te passen. De afgelo-
Op 13 mei vond wederom een koersherschikking binnen het EMS plaats:
op verzoek van Spanje devalueerde
Binnen het EMS toonde de gulden
zich bijzonder sterk. Ten opzichte
van de Duitse mark steeg de gulden,
waardoor de markenkoers daalde onder de/ 112,20 tot een laagste punt
de peseta met 8%. Portugal volgde
sedert vijf jaar. Beide munten profi-
voorgaande maand was eveneens
gal aantasten en ongetwijfeld een
De gulden
met een devaluatie van de escudo
FvanLanschot
Bankiersnv
SINDS1737
teerden overigens van een enigszins
van 6,5%. Dit is al de vijfde wissel-
toenemende nervositeit bij beleggers
koersherzieningsronde sinds het EMS
September vorig jaar in een crisis
kwam te verkeren. De vorige aanpassing dateert van 30 januari, toen het
over de uitkomst van het tweede
Deense referendum over het Verdrag
van Maastricht, die zo belangrijk is
voor de verdere voortgang van de Europese integratie, zeker ook op valu-
lerse pond met 10% werd gedevalueerd.
De peseta stond al langere tijd onder druk. De toestand van de Spaanse economic is sterk verslechterd en
de werkloosheid bedraagt rond de
tair gebied.
in September en 6% in november,
De kracht van de Nederlandse gulden vergrootte de ruimte van De Nederlandsche Bank om de rentetarieven te verlagen. Tweemaal binnen
veertien dagen werden de officiele tarieven met een kwart procentpunt
jard aan zevenjarige leningen, $ 44
nam het vertrouwen van de finan-
verlaagd, waarbij de voorschotrente
miljard aan tienjarige leningen en
ciele markt af in de houdbaarheid
$ 40 miljard aan dertigjarige lenin-
van de nieuwe EMS-spilkoers van de
gen, was daaraan niet vreemd. De
peseta. Dit dwong de Spaanse centra-
rente voor dertigjarige leningen is
le bank de rente hoog te houden,
echter wel 6,8%, terwijl het korte
geld in de VS minder dan 3% kost.
Door kort te lenen zijn direct grote
bezuinigingen te realiseren. Wanneer
hetgeen onder de huidige economische omstandigheden natuurlijk zeer
slecht uitkwam. De druk op de peseta verergerde toen de huidige socia-
nu op 7,00% staat. De dating van de
DNB-tarieven leidde tot een forse daling van de geldmarktrente in ons
land. De daling van de kapitaalmarktrente bleef daar duidelijk bij achter.
Het rendement op de jongste tienjarige staatslening liep over de afgelo-
wordt bedacht dat de Amerikaanse
listische premier Gonzalez, een over-
pen periode met slechts een kleine
tien basispunten terug tot 6,62%,
federale overheid dit jaar meer dan $
200 miljard aan rente moet betalen
zal het duidelijk zijn dat een verla-
tuigd Europeaan, als gevolg van
politieke schandalen besloot om vervroegde verkiezingen uit te schrijven
waarbij de Nederlandse rente overigens wel 14 basispunten onder de
Duitse ligt.
pen 18 jaar is de gemiddelde looptijd
van de Amerikaanse staatsschuld gestegen van 2,5 jaar tot vorig jaar zes
jaar. De uitgifte in 1992 van $ 30 mil-
20%. Ondanks twee devaluates, 5%
ging van de gemiddeld verschuldig-
voor 6 juni. De Spaanse oppositie,
de rente een forse besparing oplevert.
De obligatiemarkt werd overigens
die volgens opiniepeilingen een nekaan-nek race voert met de regerende
socialisten, liet verschillende keren
onaangenaam verrast door de teleur-
duidelijk blijken dat als zij aan de
stellende stijging van de producenten- en consumentenprijzen in april,
macht zou komen renteverlaging
voorop zou komen te staan, desnoods ten koste van de huidige EMSspilkoers van de peseta of desnoods
zelfs ten koste van de uittreding van
de peseta uit het EMS. De speculatie
temeer daar de twee voorgaande
maanden wat dat betreft ook al tegenvielen. De kapitaalmarktrente
liep hierdoor de laatste week wat op,
ESB 19-5-1993
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewekelijkse uitgave Beleggen met van
Lanschot.