Mondiale klimaatverandering bereiken met nieuwe economische waarden en methoden

Ingrijpen in het hart van de financieel-economische systemen is volgens Francisco Alpízar, een van de meest prominente onderzoekers in Wageningen, mogelijk en noodzakelijk om tot een wereld met veel betere biodiversiteit en klimaat te komen.

Francisco Alpízar Rodriguez is voorzitter en hoogleraar van de Environmental Economics and Natural Resource Group van de Sectie Economie van het Departement Maatschappijwetenschappen van Wageningen University and Research (WUR). De universiteit heeft haar economische studies verspreid over verschillende groepen en afdelingen, zoals Business Economics Group en Business Management and Organisation. Onderzoek van Alpizar over keuze-experimenten wordt al tientallen jaren geciteerd, zoals nu met mogelijkheden voor invoering van belastingen op het genereren van CO₂, zoals een vleestax. Maar zijn scope is veel breder.

Het werk van Alpízar richt zich op twee van de grootste uitdagingen voor de mensheid: klimaatverandering en verlies van biodiversiteit. Zijn werk verscheen in tijdschriften als Nature Sustainability, Nature Climate Change, Journal of Public Economics, Ecological Economics en World Development. Alpízar is momenteel internationaal adviseur bij Global Environmental Fund, Inter-American Development Bank, IUCN, Nature Conservancy (Verenigde Naties), Wereldbank en WWF.

Hij schreef een hoofdstuk van het Living Planet Report 2022  van het Wereldnatuurfonds (volledige rapport), een uitgebreide, maatschappelijk invloedrijke studie naar trends in de mondiale biodiversiteit en de staat van de aarde. Samen met collega Jeanne Nel van Wageningen University & Research schreef Alpízar het hoofdstuk “What do we need from economics for transformative change”. Conclusie: “Simpel gezegd moeten we overgaan op een economie die welzijn in verschillende vormen waardeert, niet alleen monetair, en die zich concentreert op grondstoffenschaarste.”

Er zijn drie principes voor onderzoek noodzakelijk, schrijven ze:
* natuur explicieter opnemen in financiële en economische systemen;
* prijzen van grondstoffen en middelen moeten de werkelijke kosten voor de samenleving weerspiegelen;
* maatschappelijke kosten-batenanalyses en discontering voor de zeer lange termijn moeten onderdeel worden van zakelijke besluitvorming.

Volgens Alpízar weerspiegelt dit een ernstig economisch systeemprobleem: “We veroorzaken schade omdat het onderliggende systeem van prikkels waarmee consumenten voortdurend natuur vernietigen. We moeten bossen en beschermde gebieden herstellen, maar deze doelen lossen het probleem niet op. We moeten de onderliggende oorzaken stoppen.”

Invloedrijk onderzoek

Of, zoals het Wageningse artikel over het WFF-rapport met Alpizar stelt: We must act now! Alpízar voert wetenschappelijk onderbouwde strijd voor erkenning van de publieke kosten en baten van natuurlijke hulpbronnen zoals oceanen en bossen, en tegen traditionele economieën die onze planeet vernietigen. Zoals de 4-6 biljoen dollar aan schadelijke subsidies in 2020 alleen al om fossiele brandstoffen goedkoper te maken of het kappen van bossen te subsidiëren.

Alpízar onderzoekt stimulansen om het beheer van natuurlijke hulpbronnen te verbeteren, met toepassing van concepten en methodologie uit de milieu-, ontwikkelings- en gedragseconomie: hoe kunnen we individuele beslissingen veranderen om een hogere sociale welvaart te bereiken? Economische waarderingen moeten richting ontwerp, financiering en evaluatie van een systeem voor “Betaling voor ecosysteemdiensten”.

Nadruk op Latijns-Amerika

Genoemd WFF-rapport stelt dat Latijns-Amerika verreweg het zwaarst wordt getroffen door de achteruitgang van de natuur, een harde waarheid die Costa-Ricaan Alpízar zelf moest slikken omdat hij decennialang betrokken is bij pogingen om bij te dragen aan het behoud van de natuur in zijn geboortestreek. Hij geeft toe: “Het is mijn eerste mandaat. Als professor word je geacht onderzoek te doen, te publiceren en onderwijs te geven, maar ik wil actief zijn voor zaken die op de lange termijn van belang zijn voor de samenleving. Ik maak deel uit van een wetenschappelijk netwerk in Latijns-Amerika en geef regelmatig advies aan internationale instellingen en nationale regeringen.”

Latijns-Amerika staat voor worstelingen, niet in de laatste plaats vanwege de turbulente politiek die recent nog een nieuwe Argentijnse president bracht die – net als eerder Bolsanaro in Brazilië – het niet zo nauw neemt met de natuurbescherming en alarmerende achteruitgang. Alpizár: “De onbeperkte exploitatie van natuurlijke hulpbronnen was gemeengoed in Latijns-Amerika. Dit paradigma was gebaseerd op de enorme herstelcapaciteit van de natuur gezien de veronderstelde onbeperkte hoeveelheid grond in landen als Brazilië of Argentinië. Dit paradigma heeft de natuur naar de rand van de afgrond geduwd.”

Thuisland Costa Rica noemt Alpízar een van de meest stabiele, innovatieve en milieuvriendelijke economieën van Latijns-Amerika: “Costa Rica trekt al jaren industrie door de goede milieuomstandigheden in Costa Rica, als een land in vrede met de natuur.”

Maar er zijn voortdurend uitdagingen: “De regering overweegt het verbod op de exploratie van fossiele brandstoffen op te heffen vanwege de wereldwijde energiecrisis. In de intense debatten benadruk ik de enorme kosten van zo’n ommezwaai voor de lange termijn.”

Europese projecten

Multidisciplinaire samenwerking van een zeer diverse groep economen en niet-economen in Wageningen groeit voor de noodzakelijke transformatie naar een milieuvriendelijke, CO₂-arme samenleving. “We zoeken naar punten in de economie waar je kunt aanhaken voor deze transformaties: ten eerste in de financiële sector, ten tweede in de internationale handelsregels en regelgeving.”

EU-project Transpath, onder leiding van Alpízar en collega’s van Wageningen Environment Research, is gericht op biodiversiteit-positieve en klimaatbestendige systeemveranderingen voor herstel van biodiversiteit en klimaat. “We onderzoeken interventies voor het sturen en versnellen van transformatieve veranderingen bij consumenten, producenten en organisaties”

Een van de casestudies gaat over voorwaarden voor verandering van de financiële sector. “Er ontstaat een uitdaging om te veranderen, om juist stabieler te worden in het licht van de dubbele bedreiging van biodiversiteitsverlies en klimaatverandering. Meer nog, we geloven dat deze sector de capaciteit heeft om de maatschappij te transformeren.”

Een ander project waar Alpízar deel van uitmaakt is EU H2020 Green Deal WaterLANDS  dat het herstel van drassige gebieden (‘wetlands’) benadert als een sociaal-ecologisch probleem, met vragen over bedrijfsmodellen met gemengde financiering door bedrijven en overheden.

Alpízar werkt vanuit deze projecten ook mondiaal samen in groepen en scholen: “In India over problemen met huishoudelijk afval, in Vietnam over plasticvervuiling, het wetlands-project met Venetië, Transpath met Genève en Londen.”

Ommezwaai in Wageningen

Wageningen kreeg hemeltergende kritiek omdat het de rampzalige landbouweconomie steunde die we vandaag moeten proberen te veranderen. Alpízar lacht: “Het is een lastige vraag. Wageningen had een sterk mandaat om de landbouwsector zo efficiënt mogelijk te laten draaien. Dus de universiteit heeft bijgedragen met ongelooflijke innovaties en een beter begrip van de landbouw in relatie tot de hulpbronnen.

Maar efficiëntie-innovaties zijn een monster dat je moet temmen en beheersen. Wageningen handelde perfect in lijn met haar mandaat en Nederland werd een van de meest technologisch gedreven landbouwproducenten ter wereld. Zo’n klein landje werd bijvoorbeeld een topexporteur van varkensvlees. Niet verwonderlijk ontdekten we op een dag dat er natuurlijke grenzen zijn aan de hoeveelheid productie, zelfs met grote technologische innovaties. Nu onderzoeken we hoe we een evenwichtiger economisch, sociaal en ecologisch systeem kunnen produceren. Inderdaad, heel moeilijk.”

Wordt het economisch onderzoek van Alpízar niet te veel en te intensief voor één persoon, gezien de enorme uitdagingen en vooral persoonlijke betrokkenheid? “Ja, ik zou helemaal gek kunnen worden. Ik doe dit gelukkig niet alleen, maar met zeer toegewijde promovendi en postdocs. Onderzoek met een grote impact voor de samenleving trekt zeer gemotiveerde mensen aan. We brainstormen bijvoorbeeld over nieuwe verdienmodellen voor de financiële sector in de context van biodiversiteitsverlies. Dit is zo inspirerend voor mij…”