ECONOMIE
Conjunctuur
Kwakkelende
•
conlunetuur
Beter nieuws uit de VS
In de Verenigde Staten was het macro-economische nieuws over nagenoeg de gehele linie positief. Hiermee lijken de VS definitief koers te
zetten naar een economisch herstel.
De belangrijkste aanwijzing hiervoor
is de groei van de consumptieve bestedingen, die de grootste component van de Amerikaanse economie
vormen. De detailhandelsverkopen
lieten over januari en februari een
verrassende groei zien van respectievelijk 2,1% en 1,3%. Hoewel februari
in verband met schrikkeljaar een dag
extra telde, betekent dit dat consumenten de afgelopen maanden hun
uitgaven sterk hebben verhoogd. Tevens liet het aantal woningverkopen
in januari een toename van bijna
13% zien. Een flinke meevaller vormde de index of leading indicators die
in januari voor het eerst in drie
maanden weer toenam met 0,9%, terwijl gerekend was op een stijging
van slechts 0,5%. Wel moet worden
bedacht dat de stijging van de aandelenkoersen, als één van de componenten van de index, een sterk positieve invloed heeft gehad.
Ook in het bedrijfsleven verbeterde
het sentiment. Terwijl de orders voor
kapitaalgoederen
in januari met een
groei van 1,5% herstelden van de
slechte cijfers in december, liet ook
de index van de inkoop managers
een verbetering zien. In februari
steeg deze index van 47,4% tot
52,4%, waarmee de index weer boven de magische grens van 50 uitkomt. In het algemeen wordt deze
index als een van de betere toekomst voorspellers gezien.
De werkgelegenheidscijfers vertoonden in februari een verrassende stijging van 164.000 banen, na een neerwaartse bijstelling van de daling in
januari tot 149.000. Dit grote maandelijkse verschil kwam grotendeels voor
rekening van sterke fluctuaties in de
detailhandel. Desalniettemin is de
werkloosheid in februari verder gestegen van 7,1% tot 7,3% door een toenemend aantal arbeidskrachten.
Dollar en rente
In de VS daalde de kapitaalmarktrente aanvankelijk naar aanleiding van
een sterk tegenvallend consumentenvertrouwen. Naarmate echter de berichten over de Amerikaanse economie steun gaven aan de verwachting
van een herstel van de groei liep
ook de rente weer op. De werkgelegenheidscijfers over februari wisten
slechts tijdelijk deze opwaartse tendens te doorbreken. Per saldo is de
Amerikaanse kapitaalmarktrente
de
afgelopen weken met ongeveer 20
basispunten gestegen, waarbij het
rendement voor dertigjarig papier
boven de 8,0% is uitgekomen. Een
discontoverlaging om het herstel van
de economie te bespoedigen lijkt in
de VS dan ook niet meer relevant.
De markt lijkt eerder bevreesd dat
een economisch herstel gepaard zal
gaan met een sterk oplopende inflatie.
De dollar wist zich in maart gesteund door een sterk optimisme
over het herstel van de Amerikaanse
economie. Na een lichte daling op
het eind van februari wist de dollar
in de eerste week van maart de
f 1,89 te bereiken, door op elk positief economisch nieuws te stijgen.
Het toenemend vertrouwen in een
economisch herstel drukte de verwachting van een nieuwe renteverlaging naar de achtergrond. Ten slotte
moest de dollar weer enig terrein
prijsgeven. Behalve dat sprake was
van winstnemingen, zorgden ook gezamenlijke interventies van de centrale banken van Japan, Zwitserland
en Canada voor enige druk op de
dollar.
Japan
De berichten over de Japanse economie blijven wijzen op een voor Japan ongekende groeivertraging. De
industriële produktie vertoonde in januari voor de vierde achtereenvolgende maand een daling met 4,0%.
Hoewel ondanks deze produktiedaling de werkloosheid vooralsnog
met 2,1 % laag blijft, daalde het aantal overuren van de beroepsbevolking in januari met 12% ten opzichte
van het vorig jaar. Het laatste kwartaalrapport (‘Tankan’) van de centrale bank wijst inmiddels op een voortgaande stagnatie van de Japanse
bedrijfsinvesteringen.
Ook andere instellingen voorspellen dat na een daling van meer dan 10% van de investeringen in het begrotingsjaar 1991
in het volgende jaar sprake zal zijn
van een verdere stagnatie. Het bedrijfsleven is dan ook sinds 1987 niet
meer zo pessimistisch geweest.
Doordat de bedrijfsvoorraden blijven stijgen worden uitbreidingsplannen uitgesteld en neemt de groei
van nieuwe kredieten verder af. Hoewel in februari de bankleningen nog
met 4,1 % toenamen zakt dit cijfer
iedere maand verder weg, waarbij
de particuliere sector tevens anticipeert op een lagere rente.
De binnenlandse stagnatie werd ook
bevestigd door de daling van de import in februari met 10% tot $ 17,9
miljard. De gedaalde olieprijs is overigens mede verantwoordelijk voor
de lagere importwaarde en drukt
eveneens het inflatiecijfer over januari. Tegenover de daling van de import vertoont de export gedurende
bijna twee jaar een maandelijkse stijging. In februari steeg de export met
12% tot $ 28,1 miljard, waardoor het
handelsoverschot
in één maand tijd
verdubbelde tot $ 10,2 miljard. Dit
komt vanuit politiek oogpunt slecht
uit, vooral gezien de toenemende
weerstand in de VS over de Japanse
exportprestaties,
een onderwerp dat
mogelijk stevig wordt aangegrepen
in de komende verkiezingen. Enig
positief nieuws wordt gevormd door
de ontwikkeling van de inflatie, die
in januari een verdere daling toonde
tot 1,8% op jaarbasis.
Yen
De Japanse yen had niet alleen te lijden van een verslechterend economisch klimaat maar ook van onrust
op politiek vlak. Een renteverlaging
wordt van vele kanten bepleit maar
de centrale bank houdt vol de noodzaak hiervan nog niet in te zien. Een
belangrijke factor in dit verband
vormt ongetwijfeld het streven om
de koers van de Japanse yen ten opzichte van de Amerikaanse dollar
omhoog te brengen, ten einde de
concurrentiekracht
van het Japanse
bedrijfsleven niet extra te versterken. Gezien de reeds omvangrijke
en stijgende handelsbalansoverschotten gaat hier een niet mis te verstaan
internationaal politieke gevaar in
schuil. Dat het voor de Japanse centrale bank moeilijk is om de yen zelfstandig tegen de richting van de
markt via interventies te versterken,
blijkt uit de stijging van yen/dollar
koers tot 134.
Met de verkiezingen in juli in het
vooruitzicht zal het voor de regerende LDP moeilijk worden, nu ze geconfronteerd wordt met hardnekkige politieke schandalen, om in het
Hogerhuis een meerderheid te krijgen. Ook het recente schandaal bij
het op één na grootste effectenhuis
Daiwa vormt een nieuwe aanslag op
de toch al zwakke reputatie van het
financiële systeem.
Britse begroting teleurstellend
In Engeland leverde de ingediende
begroting niet die stimulansen op
waarop was gehoopt. Uit het feit dat
in het komende begrotingsjaar met
£ 28 miljard tweemaal zoveel moet
worden geleend dan in het begrotingsjaar dat nu wordt afgesloten,
mag worden afgeleid dat weliswaar
wordt gestimuleerd, maar de mate
waarin valt tegen, zeker tegen de
achtergrond van de neerwaartse bijstelling van de groei tot 1% voor het
komende begrotingsjaar. Hoewel gerekend was op een stimuleringspakket van £ 4 miljard, resulteerde
slechts een bedrag van £ 1,5 miljard
aan belastingvoordelen, met als belangrijkste punt een verlaging van
het belastingtarief voor de eerste in-
i
Fvan Lanschot
Bankiers nv
SINDS 1737
komensschaal. De nieuwe begroting
lijkt zeer teleurstellend voor de Conservatieven uit te pakken. Met het
vooruitzicht van verkiezingen op 9
april, was verwacht dat de Conservatieven met behulp van een ‘verkiezingsbegroting’ hun positie in de opiniepeilingen zouden verstevigen.
Vooralsnog heeft de Labour echter
een geringe voorsprong op de regerende conservatieve partij.
Pond
De koers van het Britse pond heeft
de afgelopen weken in het teken gestaan van de nieuwe begroting. Een
tegenvallend stimuleringspakket van
de regerende Conservatieven in combinatie met een lichte voorsprong
van Labour in de laatste opiniepeilingen heeft het pond onder druk gezet. Hierdoor is de spanning binnen
het EMSmet de Spaanse peseta verder toegenomen. Na een stijging van
de Spaanse inflatie in februari van
5,9%tot 6,8% is de kans op een
Spaanse renteverlaging, gevolgd
door een zelfde maatregel in het Verenigd Koninkrijk, op korte termijn
verkeken.
ESB 18-3-1992
Europa door moeilijke fase
Het westelijk deel van Duitsland
heeft over de laatste twee kwartalen
van vorig jaar achtereenvolgens een
negatieve groei van 0,5% op kwartaalbasis laten zien, met name als gevolg van een stagnatie van de investeringen. Voor geheel 1991 komt
hiermee de groei uit op 3,1%. In
voormalig West-Duitsland laten de
laatste inflatiecijfers weer een versnelling zien. Voor februari komt het
cijfer uit op 4,3% tegenover 4,0% in
januari. Deze cijfers zullen, tegen de
achtergrond van de moeizame loononderhandelingen, vooralsnog weinig bijdragen tot enige bereidheid
van de Bundesbank om de monetaire teugels te laten vieren. Ook het
bedrijfsleven wordt geconfronteerd
met tegenvallers. De industriële produktie in januari en februari daalde
gemiddeld met 1,2%op jaarbasis. De
nieuwe orders in de verwerkende industrie lagen 4,6% lager dan een jaar
eerder. Opvallend was de daling van
de werkloosheid in februari. Zowel
in voormalig Oost- als West-Duitsland daalde de werkloosheid tot respectievelijk 16,4%en 6,8%. Echter
het vooruitzicht van slechts 100.000
nieuwe banen in 1992 na het vijfvoudige in 1991 biedt vooralsnog weinig perspectief.
Een Duits onderzoeksinstituut publiceerde een rapport waarin de verwachting werd uitgesproken dat de
inflatie aan het einde van het jaar op
2,5% zal uitkomen. Tevens werd gesteld dat een economisch herstel in
de westelijke staten zich pas in 1993
zal aftekenen en dan nog beperkt
zal blijven tot een groei van 2%. De
bescheiden groei van slechts 1%
voor het lopende jaar zal met name
worden veroorzaakt door een groter
aantal werkdagen en doordat in juli
de tijdelijke solidariteitsheffing op
de inkomstenbelasting zal vervallen.
Voor de oostelijke staten wordt in
1992 een groei van 10%verwacht.
Volgens het instituut komt hiermee
voor het herenigde Duitsland in het
lopende jaar de groei op 1,5%en
voor het volgend jaar op 2,5%.
gelegenheid bij industriële bedrijven
met meer dan 10 werknemers voor
het eerst sinds 1985 een daling. Het
CPB heeft dan ook haar groeiverwachting voor dit jaar gehalveerd tot
0,5%, hetgeen wellicht te pessimistisch is. De inflatie zal dit jaar onder
het niveau van 4,9% van ultimo 1991
uitkomen, hoewel de inflatie in
februari met 4,4% boven de 4,1%
van januari lag. Geschoond voor
medische kosten (plan-Simons) en
indirecte belastingen bedroeg de
inflatie echter maar 3,3%,tegenover
3,0% in januari. De loononderhandelingen voor de nieuwe CAO’s liggen
hier met gemiddeld 4% duidelijk boven.
Rente
In eigen land zette de kapitaalmarktrente aanvankelijk de dalende tendens voort na de sombere voorspelling voor dit jaar van het CPB. Deze .
stemming sloeg om toen de inflatie
over februari van 4,4% werd bekendgemaakt. Hoewel de markt na een
meer nauwkeurige beschouwing van
het cijfer zich enigszins wist te herstellen, moest deze winst vervolgens
weer worden prijsgegeven en trad
een consolidatie op. Ten opzichte
van Duitsland nam het rente ecart
per saldo af tot rond de 35 basispunten. De tienjaars rente schommelt
rond de 8,25%. De staat stelde de inschrijving op de laatste vijftienjarige
lening opnieuw open. De korte guldensrente bleef onveranderd hoog,
rond 9,5%. Het gerucht dat Nederland samen met België de korte rente, los van Duitsland, zou verlagen
werd door DNB tegengesproken.
Vanuit België werd minder negatief
gereageerd. Volgens de gouverneur
van de Belgische centrale bank mag
de Belgische korte rente gezien de
inflatie best iets lager zijn dan de
Duitse. Bedacht moet echter worden
dat eenzijdige rentemaatregelen van
bij voorbeeld Frankrijk en Denemarken in het verleden kwalijke gevolgen voor de betreffende valuta hebben gehad.
CPBstelt prognoses bij
In Nederland bevestigen de cijfers
over 1991 de richting van de economische conjunctuur. Hoewel in 1991
de consumptieve bestedingen met
3,2% toenamen, werden deze deels
gefinancierd via een daling van de
besparingen en een stijging van het
consumptief krediet. Ondanks een
groei van de industriële produktie
met 2% in 1991, vertoonde de werk-
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewekelijkse publikatie Beleggen met Van Lan-
schot.