.
388Jaargang 101 (4736) 9 juni 2016
Input // output
Complimenten en fooien
Kun je met een compliment meer fastfood krijgen? In een veldexpe –
riment lieten Kirschler en Palan een team van deelnemers ijsjes en
dürüm-döners in Innsbruck en München. Voordat het voedsel werd
bereid gaven de deelnemers een compliment of een fooi. In beide ge –
vallen gaven de verkopers meer aan de deelnemers, maar vooral bij
een fooi. Naarmate de onderzoeker echter vaker terugkwam met een
fooi, daalde het marginale effect van de portie. Met een compliment
groeit de extra portie echter wel wanneer de onderzoekers terugkwa –
men. Het onderzoek suggereert daarmee dat reciprociteit op korte
termijn sterker is bij een financiële gift, maar op lange termijn bij een
niet-financiële gift.
Kirschler, M. en S. Palan. Immaterial and monetary gifts in economics transacti-
ons. University of Graz Working Paper, 01.
Mobiliteitsbeleid
Het personen- en goederenvervoer blijven de ko –
mende decennia toenemen. De vraag is hoe de
overheid hier het beste mee om kan gaan. Verrips
et al . doen literatuuronderzoek naar de effecten van
verschillende beleidsopties op het gebied van mo –
biliteit. Hieruit blijkt dat het aanleggen van meer
wegen en spoorlijnen veelal niet rendabel is, tenzij
de files substantieel toenemen. Het investeren in
voor- en natransport bij treinstations leidt tot bete –
re resultaten. Zo kunnen bijvoorbeeld de fietsvoor –
zieningen verbeterd worden. Ook prijsmaatregelen
kunnen de filevorming verminderen. Een congestie –
heffing die alleen van toepassing is op drukke mo –
menten op bepaalde wegen, is hier efficiënter dan
een kilometerheffing. Tot slot blijkt het van belang
dat dergelijke maatregelen helder zijn voor automo –
bilisten, zodat ze eerder het beoogde gedrag zullen
vertonen.
Verrips, A., G. Romijn, P. Verstraten et al. (2016) Kansrijk mo-
biliteitsbeleid. PBL publicatie, 2337.
Voorsprong
Om benadeelde kinderen een eer-
lijke kans te geven, financierde de
Amerikaanse overheid in de jaren
zeventig een voorschoolspro-
gramma waarin families onder de
armoedegrens verplicht leerden
over scholing, voeding en sociale
voorzieningen. De Haan en Leu-
ven schatten de effecten op lange
termijn van deelnemers aan het
Head Start-programma van 1994 en
vinden voor de nu dertigjarige deel-
nemers een positief effect op hun
genoten aantal jaren onderwijs en
op hun loon. Met name etnische
minderheden en vrouwen genie-
ten langer onderwijs, terwijl het
loonseffect vooral de onderklasse
bevoordeelt.
Haan, M. de, en E. Leuven (2016) Head
start and distribution of long term edu-
cation and labor market outcomes. IZA
Discussion Paper, 9915.
Decentralisatie
Recent onderzoek laat zien dat fiscale decentralisa –
tie leidt tot betere onderwijsresultaten. Cinnirella
en Schueler onderzoeken of deze resultaten stand –
houden in het geval van linguïstische en etnische
polarisatie. Dit doen ze door gegevens over het
negentiende-eeuwse Pruisen te onderzoeken, een
gebied met een hoge mate van decentralisatie en
een sterk gepolariseerde samenleving. De auteurs
laten zien dat er door de tegengestelde belangen van
de bevolking minder werd geïnvesteerd in basison –
derwijs in Pruisen. Daarnaast blijkt dat in gepola –
riseerde gebieden de leraar-kind-ratio toeneemt
naarmate ook de fiscale centralisatie toeneemt. Dit
onderzoek laat zien dat, onder bepaalde omstan –
digheden, juist centralisatie kan leiden tot betere
onderwijsuitkomsten. Het sleutelen aan de manier
waarop publieke goederen gefinancierd worden,
kan dus een instrument zijn om beleidsuitkomsten
te verbeteren.
Cinnirella, F. en R. Schueler (2016) The cost of decentraliza-
tion: linguistic polarization and the provision of education.
CESifo Working Paper, 5894.
Overal thuis
Amsterdam telt in totaal 11.362 Airbnb-locaties
waarvan tachtig procent complete appartementen
en huizen zijn. Gemiddeld zijn de overnachtingen
het duurst in Centrum-West met 167 euro en het
goedkoopst in Bijlmer-Oost met 58 euro. Ten slotte biedt een kwart van de Amsterdamse hosts meer
dan één locatie. De gegevens betreffen januari
2016.
Insideairbnb.com (2016)
Amsterdam. Statistieken
op www.insideairbnb.com, 30 mei.
11.362
Airbnb-locaties
ESB Input / output
389Jaargang 101 (4736) 9 juni 2016
Verborgen kosten
Producten van hoge kwaliteit kunnen door hun ho-
gere kostprijs niet altijd makkelijk concurreren met
producten van een lagere kwaliteit. Daarom zetten
producenten hun producten van een hogere kwali-
teit soms op de markt tegen een lagere prijs, maar
met allerlei verbogen kosten voor de consument.
Inderst en Obradovits analyseren het consumen –
tengedrag met een model in een markt met ver –
borgen kosten. Hierin gaan consumenten die zich
bewust worden van het risico van verborgen kos-
ten steeds meer letten op de prijs en minder op de
kwaliteit. Dit is inefficiënt consumentengedrag , dat
tot steeds meer producten van lage kwaliteit op de
markt leidt,en dus een lagere welvaart. Het model
suggereert dat alleen het stimuleren van marktcon –
currentie niet voldoende is en dat consumentenbe –
scherming noodzakelijk is.
Inderst, R. en M. Obradovits (2016) Excessive competition
for headline prices. CEPR Discussion Paper , 11284.
Woonbeleid
Er is veel maatschappelijke discussie over de doel –
matigheid van het gevoerde woonbeleid. Van Dijk
et al . doen literatuuronderzoek om te kijken welke
hervormingen de consumptie van huishouders het
meeste zouden bevorderen. Ze concluderen dat met
name afbouw van de woonsubsidie, zoals de hypo –
theekrenteaftrek, grote doelmatigheidswinsten kan
opleveren op de lange termijn. Dergelijke maatrege –
len kunnen echter wel tot prijsschokken op de korte
termijn leiden. Met name jonge huiseigenaren lo –
pen hierdoor het risico dat hun huis ‘onder water’
komt te staan. Ook hervormingen op de huurmarkt
hebben positieve effecten op de lange termijn maar
risico’s op de korte termijn. Maatregelen die erop
gericht zijn om de betaal- en vermogensrisico’s van
huishoudens te beperken zijn het minst doelmatig.
Dijk, M. van, S. Groot, A. Lejour et al. (2016) Kansrijk woon-
beleid. CPB/PBL publicatie, mei.
Notulen
Om de transparantie te verbeteren,
brengen centrale banken notulen
uit van vergaderingen over het
monetaire beleid. Jansen en Moes-
sner onderzochten het effect van
meningsverschillen tijdens deze
vergaderingen op de notulen, en
zodoende de mate waarin centrale
banken transparant zijn. Uit 764
notulen van de centrale banken uit
Japan, Zweden, Engeland en de VS
blijkt dat een hogere fractie min-
derheidsstemmen leidt tot langere
notulen zonder dat het ten koste
gaat van de leesbaarheid. De au-
teurs concluderen dat notulen de
transparantie verbeteren.
Jansen, D.J. en R. Moessner (2016) Com-
municating dissent on monetary policy.
DNB Working Paper, 512.
Centralisatie
Politieke wetenschap suggereert
dat staten die de macht niet gecen-
traliseerd hebben, simpelweg niet
sterk genoeg waren om machts-
centralisatie te bewerkstelligen.
Acemoglu et al. onderzochten wat
nog meer dit gebrek aan machts-
centralisatie zou kunnen verklaren.
Dit doen ze met een model om de
strategische keuzes van de elite
te analyseren. Het model laat zien
hoe machtscentralisatie ook de
maatschappelijke conflicten tegen
de staat en de heersende elite kan
versterken, indien de bevolking
de gelegenheid heeft om iets cen-
traal te agenderen. Als dit politieke
agenda té sterk wordt, kiest de
heersende elite er bewust voor om
de macht niet te centraliseren. Het
eigenbelang van de elite heeft dus
invloed op de staatsinrichting.
Acemoglu, D., J. Robinson en R. Torvik
(2016) The political agenda effect and state
centralization. NBER Working Paper, 22250.
Gratis geld
Eerdere experimentele resultaten laten zien dat
wanneer iemand geld mag verdelen, hij uit altru –
isme er zelden voor kiest om het bedrag compleet
voor zichzelf te houden. Tjøtta onderzocht het ge –
drag van Noorse studenten in een laboratoriumex –
periment zonder tegenspelers waarin ze konden
kiezen uit een hoog en laag geldbedrag. Zelfs zon –
der mogelijkheid tot altruïsme blijkt e
en aanzienlijk
deel voor het lage bedrag te kiezen. Bevraging van
de deelnemers suggereert dat ze bepaalde gedrags-
regels volgen waar hebzucht en geld aannemen van
een vreemde buiten de norm valt.
Tjøtta, S. (2016) You’ll never walk alone. University of Bergen
Working Paper, 3.
Amsterdamse drukte
Om de toeristische drukte tegen te gaan, gaat de ge –
meente Amsterdam enkel bij uitzondering nog een
vergunning verstrekken voor een nieuw hotel. Tie –
ben en Buunk simuleren de economische effecten
met prijselasticiteiten uit de empirische literatuur.
Ze verwachten dat het aantal hotelkamers vier jaar
blijft groeien waardoor de maatregel pas in 2020
effect heeft. Door het beperkte aanbod worden de
hotelkamers duurder, waardoor de onderzoekers
verwachten dat de vraag verschuift naar particulie –
re overnachtingsplaatsen zoals Airbnb. Vanwege de
stijgende vraag zal dan ook hier de prijs stijgen. Tie –
ben en Buunk verwachten dat hierdoor het aantal
particuliere kamers in het extreemste geval tot 2025
met 5900 extra groeit.
Tieben, B. en E. Buunk (2016) Hotels on hold. SEO Onder-
zoeksrapport, 07.
Jonge rokers
Een kwart van de Nederlanders tussen de 16–20 jaar
geeft aan te roken, waarbij ruim de helft dagelijks
rookt. Het landelijke gemiddelde bedraagt 18,4 pro-
cent van de Nederlanders boven de 15 jaar. Hiermee
voegt Nederland zich in het rijtje van minst rokende Europeanen, samen met Scandinavië, IJsland en
Luxemburg. Het hoogste aandeel rokers vindt men
in Griekenland waar ruim veertig procent rookt.
CBS (2016) Veel rokers onder twintigers. CBS Persbericht, 31
mei.
1:4
Nederlandse jongeren
Input / output ESB