.
228Jaargang 101 (4731) 31 maart 2016
Input // output
Het Centraal Economisch Plan 2016
De Nederlandse economie herstelt zich gestaag maar niet uitbundig van de grote recessie
en de eurocrisis. Het CPB voorspelt in het Centraal Economisch Plan 2016 een groei van
1,8 procent in 2016 en 2,0 procent in 2017. In beide jaren ontstaat er werkgelegenheid in
de marktsector en daalt het overheidstekort, tot in 2017 1,2 procent. Het CPB stelt voorts
dat het hervatten van de grenscontroles in de Schengenlanden de economie negatief kan
beïnvloeden. Het beperkt handelsstromen door langere wachttijden bij de grens en hogere
kosten van het handelsverkeer. Dit zou in 2020 een structureel bbp-verlies van 110 miljard
euro voor de eurozone als geheel (0,7 procent van het bbp) en 9 miljard euro voor Neder –
land (1,3 procent van het bbp) kunnen betekenen. Het grotere bbp-verlies in Nederland is
het gevolg van de grotere openheid van de Nederlandse economie.
Centraal Planbureau (2016) Centraal Economisch Plan 2016. Den Haag: CPB.
Feedback
Het is bekend dat mannen in veel situaties competi-
tiever zijn dan vrouwen. Maar hoezeer is dit verschil
het gevolg van een verschil in situatiespecifieke er –
varing ? Buser zette een laboratoriumexperiment op
waarin deelnemers in verschillende ronden een taak
moesten uitvoeren. Voor elke ronde kiest elke deel –
nemer voor ofwel een stukloon ofwel een winner-
takes-all-beloning , en achteraf krijgt een deelnemer
te horen wat de uitkomst van de bewuste spelronde
is. Uit het experiment volgt dat vrouwen in reactie
op verlies in een ronde met winner-takes-all-belo –
ning veel vaker dan mannen overstappen naar het
minder competitieve stukloon. Ook blijken man –
nen die aanvankelijk niet concurreerden middels
het winner-takes-all-model, vaker dan vrouwen
over te stappen op dit competitieve beloningsmo –
del zodra ze horen dat ze er eigenlijk mee gewonnen
zouden hebben. De resultaten suggereren dat man –
nen zich wat betreft hun competitiviteit meer laten
leiden door positieve feedback, en vrouwen meer
door negatieve.
Buser, T. (2016) How does the gender difference in willing-
ness to compete evolve with experience? Tinbergen Discus-
sion Paper, 16(017/I).
Uber
De komst van online taxidiensten
als Uber en Lyft heeft de traditione-
le taximarkt ontwricht. Het was al
bekend dat Uber vooral chauffeurs
met behoefte aan flexibiliteit in in-
komen voorziet. Kramer en Krueger
laten nu zien dat Uber-chauffeurs
– in vijf Amerikaanse steden – ook
veel productiever zijn dan reguliere
chauffeurs. Ze meten productiviteit
als de tijd dat een chauffeur via de
Uber-app beschikbaar is waarop hij
iemand vervoert, en het aantal ge-
reden werkkilometers zonder pas-
sagiers. De auteurs schrijven de pro-
ductiviteitswinst toe aan efficiënte
matching van chauffeurs en pas-
sagiers, als gevolg van de moderne
matching-technologie en de grote
schaal. Ook omzeilen gebruikers
van Uber inefficiënte regelgeving.
Kramer, J. en A.B. Krueger (2016) Disrup-
tive change in the taxi business: the case
of Uber. NBER Working Paper, 22083.
Migrerende nazi’s
Na afloop van de Tweede Wereldoorlog verdeelden
de geallieerden Nazi-Duitsland in verschillende
bezettingszones, zo ook Opper-Oostenrijk. Initi-
eel zou de VS de deelstaat bezetten, maar vanwege
militaire overwegingen kreeg de Sovjet-Unie een
deel van het gebied. Voormalige NSDAP-leden
vreesden een zwaardere vervolging van de Sovjet-
Unie en vluchtten daarom naar het Amerikaanse
deel. Ochsner en Roesel maakten gebruik van deze
onverwachte wending om te onderzoeken wat de
invloed van migrerende nazi’s is op het huidige
stemgedrag ; in het Amerikaanse deel waren er im –
mers ineens veel extra nazi’s ten opzichte van het
Sovjetdeel. Uit het onderzoek blijkt dat er signifi-
cant meer op extreem-rechts wordt gestemd in de
voormalige Amerikaanse bezettingszone. Het ef-
fect is nog tot op de dag van vandaag zichtbaar en
komt met name voort uit familiebanden en partij –
vormingen. De auteurs laten daarmee zien dat regi-
onaal stemgedrag niet alleen voortkomt uit huidige
economische en sociale omstandigheden, maar ook
wordt geërfd uit eerdere generaties.
Ochsner, C. en F. Roesel (2016) Migrating extremists. CESifo
Working Paper, 5799.
Begrotingsopdracht
Het CPB raamt het structurele saldo voor Nederland in
2016 op –1,6 procent van het bruto binnenlands product.
Voor Nederland dient het structurele EMU-saldo uitein-
delijk minimaal gelijk te zijn aan zijn middellangetermijn-
doelstelling van het EMU-saldo: –0,5 procent bbp. Dit betekent voor 2017 als begrotingsopdracht een verbe-
tering van het structurele EMU-saldo van meer dan 0,5
procent bbp.
CPB (2016) De CEP2016-raming en de Europese begrotingsre-
gels. CEP Achtergronddocument
, 21 maart.
–1,6
procent
het structurele EMU-saldo in 2016
ESB Input / output
229Jaargang 101 (4731) 31 maart 2016
Afrikaanse mobilisatie
Technologie werkt ‘bevrijdend’. Door de snelle ont-
wikkeling van communicatie-apparatuur kunnen
mensen makkelijk communiceren en kan dit leiden
tot meer politieke mobilisatie. Manacorda en Tesei
onderzochten in hoeverre deze politieke potentie
opgaat in Afrika. Hoewel het continent sociaal-
economisch en democratisch achterblijft, groeit het
mobiele telefoongebruik snel. Terwijl er in 1999 in
heel Afrika nog slechts 80 miljoen mensen toegang
hadden tot een mobiele telefoon, was dat in 2008
477 miljoen, 60 procent van het continent. De
auteurs analyseerden op basis van locatiespecifieke
data de relatie tussen de dekking van het mobiele
netwerk en protesten in de periode 1998–2012.
Hieruit blijkt dat in slechte economische tijden,
wanneer protesten het vaakst voorkomen, een beter
mobiel netwerk leidt tot meer protesten.
Manacorda, M. en A. Tesei (2016) Liberation technology. CEP
Discussion Paper, 1419.
Familie in macro
De macro-economie bestudeert hoe economische
systemen in zijn geheel werken. Hoewel dit bepaald
wordt door keuzes in arbeidsaanbod, spaargedrag
en onderwijs, negeren de macro-economische mo –
dellen vaak een belangrijke context waarbinnen
de besluitvorming plaatsvindt: de familie. Doepke
en Tertilt pleiten voor een betere integratie van
‘familie-economie’. Ze komen tot deze conclusie
op grond van een uitgebreid literatuuronderzoek.
Terwijl eerdere macro-economen het gezin en –
kel zagen als een productieplek, benadrukken de
auteurs de horizontale (tussen man en vrouw) en
verticale (tussen ouders en kinderen) verhoudingen
in de familie waaruit belangenconflicten voortko –
men. Deze spelen bijvoorbeeld op bij keuzes voor
opvoedstijl – die sterk van invloed is op de opbouw
van menselijk kapitaal – en voor de verdeling van
erfenissen – die sterk van invloed is op inkomens-
ongelijkheid.
Doepke, M. en M. Tertilt (2016) Families in macroeconomics.
NBER Working Paper, 22068.
Sollicitatieplicht
Om mensen uit de bijstand te
houden, pleiten Van der Klaauw et
al. dat aanvragers eerst verplicht
worden om enige tijd een baan te
zoeken. Dit zou leiden tot minder
bijstand omdat aanvragers ener-
zijds eerder een baan vinden en het
anderzijds meer moeite kost om
bijstand aan te vragen. De auteurs
voerden tussen een veldexperi-
ment uit in Amsterdam waarin een
deel van de aanvragers eerst voor
een periode verplicht moesten sol-
liciteren. Indien de behandelings-
groep geen baan vond, kregen zij
alsnog de verschuldigde uitkering.
Uit de resultaten blijkt dat een ver-
plichte sollicitatieperiode het aan-
tal uitkeringen significant verlaagt.
Klaauw, B. van der, J. Bolhaar en N. Ke-
tel (2016) Job-search periods for welfare
applicants. CEPR Discussion Paper , 11165.
Staatsbemoeienis
Hoe autonoom zijn banken in hun
beslissingen om staatsschuld op
zich te nemen? Het hangt van de
budgettaire situatie van een over-
heid af, zo constateren Ongena et al.
Ze koppelden gegevens over de ont-
wikkeling van het effectenbezit van
banken, de uitgifte van staatsobli-
gaties en de schuldquotes van lan-
den tijdens de Grote Recessie aan el-
kaar. Binnenlandse banken in fiscaal
gestreste landen blijken aanzienlijk
vaker dan buitenlandse banken hun
bezit van binnenlandse staatsobli-
gaties te vergroten in maanden met
veel uitgifte van staatsobligaties.
Het effect is sterker voor staatsban-
ken. De resultaten wijzen op morele
overreding door overheden.
Ongena, S., A. Popov en N. van Horen
(2016) The invisible hand of the govern-
ment: ‘moral suasion’ during the Euro-
pean sovereign debt crisis. DNB Working
Paper, 505.
Morpheus’ armen
In de steeds onregelmatiger wordende economie –
de 24-uurseconomie – is slaaptekort een steeds va –
ker voorkomend verschijnsel. Giuntella en Mazzon –
na onderzochten de effecten hiervan op basis van
vragenlijsten waarin ze Amerikaanse respondenten
vroegen naar hun slaap-en-eetgewoontes in de pe –
riode 2003–2013. Ze maakten gebruik van het feit
dat de zon een uur later ondergaat aan de oostelijke
kant van een tijdzonegrens dan aan de westelijke
kant van diezelfde grens. Mensen aan de oostkant
gaan hierdoor – ten opzichte van hen aan de west –
kant – later naar bed, maar staan door dezelfde
tijdschema’s op hetzelfde moment op. Uit de ana –
lyse blijkt dat deze mensen vaker een slechtere ge –
zondheid rapporteren en obesitas hebben. Volgens
de auteurs zou gezond slapen daarom opgenomen
moeten worden in gezondheidsvoorlichtingen.
Giuntella, O en F. Mazzonna (2016) If you don’t snooze you
lose. IZA Discussion Paper, 9773.
Antennetelevisie
Het Ministerie van Economische Zaken is voor –
nemens om vanaf mei 2016 frequentieruimte voor
antennetelevisie te gaan veilen. Deze ruimte is mo –
menteel in handen van KPN/Digitenne en NPO,
maar de vergunningen lopen eind januari 2017 af,
en die voor KPN/Digitenne zullen worden geveild.
Om het veilingproces te versnellen en niet-serieu –
ze bieders te weren, overweegt het ministerie een
reserveprijs te introduceren. Ter bepaling van de
juiste hoogte voerden Kerste et al. een quick scan
uit van de veilingliteratuur en van openbare cijfers
over vergunninghouders. Ze concluderen dat de
marktwaarde van de vergunning uiterst onzeker is.
Om die reden adviseren ze de reserveprijs niet al te
hoog vast te stellen, met als enig doel niet-serieuze
bieders af te schrikken. Een bedrag van één miljoen
euro zou hieraan voldoen.
Kerste, M., J. Witteman en J. Poort (2016) Quick scan reser-
veprijs DVB-T. SEO rapport, 2016(05).
Rijksambtenaren
Nederland telde in 2015 116 duizend rijksambtenaren.
Hiervan hebben er 88.000 oftewel 75 procent een uitvoe-
rende taak. De grootste werkgevers binnen het Rijk zijn
de Belastingdienst met 30.000 medewerkers, Dienst Jus-
titiële Inrichtingen met 15.000 medewerkers en de Recht- spraak met 8.000 medewerkers). Ambtenaren
die geen uitvoerende taak hebben werken vaak
in de advisering, ondersteuning of inspectie.
CPB (2016) Rijksambtenaren vooral uitvoerders. CEP uit-
gelicht kader
, 21 maart.
88.000
rijksambtenaren
Input / output ESB