In de zorg moeten winstuitkeringen onder voorwaarden worden toegestaan. Dat leidt tot betaalbaardere en toegankelijkere zorg. Gelukkig ligt er al sinds 2014 een wetsvoorstel klaar, schrijven Marcel Canoy, Jasper Lukkezen en Wolf Struys.
Het faillissement van Co-Med, dat van het Slotervaartziekenhuis wat langer geleden en de wanpraktijken bij een aantal malafide zorgboerderijen zetten het winststreven in de zorg in een kwaad daglicht. Begrijpelijk dus dat winst maken en uitkeren in de zorg politiek gevoelig liggen. Sinds het wetsvoorstel om winstuitkeringen in de zorg onder voorwaarden mogelijk te maken in 2014 sneuvelde, ligt het debat in feite stil.
Helaas zorgt deze krampachtige omgang met winst in de zorg voor twee problemen. Ten eerste belemmert het ondernemerschap en innovatie, doordat het nemen van risico’s ontmoedigd wordt. Kansrijke structurele verbeteringen komen in de zorg niet van de grond door gebrek aan initiatief en risicodragend kapitaal en de zorgkosten blijven de andere overheidsuitgaven verdringen.
Schimmige juridische constructies
Ten tweede wordt juist dubieus ondernemerschap geen strobreed in de weg gelegd. Menig zorgaanbieder omzeilt het winstuitkeerverbod met schimmige juridische constructies die niets toevoegen aan de zorg, maar wel tot dubieuze praktijken kunnen leiden. Bij Co-Med zaten alle verantwoordelijken naar elkaar te kijken in de hoop dat het probleem zich vanzelf zou oplossen.
Een volwassenere houding tot winst in de zorg voorkomt beide problemen. Die begint met het besef dat de zorg niet speciaal is. In veel sectoren leveren winstgerichte partijen publieke diensten. Winst is dus helemaal niet spannend. Bijna alle zorg in Nederland wordt geleverd door private partijen, en die moeten allemaal winst maken om te kunnen overleven. Sommige daarvan zijn winstgericht, maar de meeste niet. Wat wel spannend is, is de winstuitkering.
De relevante vraag is wanneer het in het maatschappelijke belang is als de winstgerichte partijen deze winst ook mogen uitkeren. Het antwoord daarop is verrassend simpel: als de winst voortgebracht wordt doordat er goede zorg geleverd wordt, dan moet de winst ook kunnen worden uitgekeerd. Uitkeren beloont dan maatschappelijk gewenst gedrag.
Verschillende praktijken
Soms is het overduidelijk of de winstuitkering een probleem is. De huisarts die zichzelf een eindejaarsbonus geeft, ontmoet weinig weerstand. Een private-equitypartij die zorgaanbieders opkoopt, volhangt met schuld, casht en weer vertrekt, wordt terecht beschimpt.
Maar vaak is het ingewikkelder. Het wetsvoorstel uit 2014 dat winstuitkering in de zorg poogde te regelen verbond daarom beperkende voorwaarden aan de winstuitkering. Een wachttijd van drie jaar in combinatie met een positieve beoordeling door een onafhankelijke toezichthouder van zowel de financiële reserves als van de zorgkwaliteit, moesten er voor zorgen dat de winst geen dubieus trucje werd om geld te onttrekken aan de zorg, maar voortkwam uit daadwerkelijk geleverde goede zorg.
Die voorwaarden hadden gewerkt. Met de voorwaarden uit 2014 zou Co-Med geen kans hebben gehad, hadden zorgcowboys het kunnen schudden, en was het businessmodel van private equity met schuldfinanciering en snelle verkoop niet levensvatbaar geweest.
Een goed gereguleerde winstuitkering die tegelijkertijd vage juridische constructies aanpakt, is beter dan de huidige schizofrenie waarin winstuitkering officieel verboden is maar cowboys keer op keer hun gang kunnen gaan. Het betekent niet ‘meer marktwerking’, maar zorgt ervoor dat goed ondernemerschap beloond wordt én slecht ondernemerschap afgestraft wordt. Alle ondernemers die zonder fratsen waarde toevoegen krijgen het makkelijker.
Hybride systeem
Hoog tijd dus om nu, ruim tien jaar later en met coalitiepartijen die op zoek zijn naar geld, het in 2014 gesneuvelde wetsvoorstel te heroverwegen. Niet alleen maakt een winstuitkering onder voorwaarden mogelijk dat meer risicodragend kapitaal beschikbaar komt voor de zorg, ook zorgt het ervoor dat het hybride systeem tussen markt en overheid, wat de zorg in Nederland feitelijk is, kan leveren.
Zo’n hybride systeem is logisch. Anders dan in systemen waar marktprikkels ontbreken, komt in een hybride systeem innovatie van de grond en worden wachtlijsten beperkt. En anders dan in systemen waar de overheid op afstand staat, zit er in een hybride systeem een rem op de malafide praktijken van private equity en op de kosten.
Nederland heeft een goede uitgangspositie om zo’n hybride markt goed vorm te geven. Het aanbod van niet op winst gerichte partijen is goed op orde zodat op winst gerichte partijen het zich niet gemakkelijk kunnen permitteren om dubieuze kwaliteit te leveren of monopolistengedrag te vertonen. En de op winst gerichte partijen hebben alle ruimte om te innoveren en zullen zo de niet op winst gerichte partijen scherp houden. Zo wordt de zorg betaalbaar en toegankelijk voor iedereen.
Auteurs
Categorieën