Nu de energieprijzen geëxplodeerd zijn, moeten leveranciers hun energie soms duur inkopen terwijl ze die tegen lagere prijzen aan hun klanten moeten verkopen. Hierdoor kunnen ze in financiële problemen komen. Dit dan vooral omdat veel klanten een vast contract hebben, waarbij voor één tot vijf jaar vastligt welke tarieven de klant voor gas en elektriciteit betaalt. 56 procent van de huishoudens heeft zo’n vast contract: 17 procent voor één jaar, 3 procent voor twee jaar, 29 procent voor drie jaar en 9 procent voor vijf jaar (Autoriteit Consument & Markt, 2021a). Er zijn ook klanten met een variabel contract, waarbij de tarieven slechts een half jaar vastliggen. Bij deze contracten zijn de problemen voor leveranciers weliswaar nu ook serieus maar slechts kortstondig; op 1 januari mogen zij de tarieven aanpassen aan de hogere inkoopprijzen.
Als de energieprijs hoog blijft kunnen de leveranciers dus nog jaren verliezen hebben, wat tot faillissementen kan leiden. In het Verenigd Koninkrijk heeft de prijsexplosie nu al tot veel faillissementen geleid. Daarbij hebben de energiebedrijven, anders dan hier, het wel extra moeilijk vanwege de door de overheid ingestelde maximumtarieven. Maar ook in Nederland kunnen faillissementen ontstaan. Om dit te voorkomen, maar ook de klant niet te benadelen, stel ik in deze blog een nieuw plan voor.
Dilemma: einde contractzekerheid of einde energiebedrijf
Niemand is gebaat bij het faillissement van een energiebedrijf. De klanten moeten naar een andere leverancier, zonder nog rechten te kunnen ontlenen aan hun contract met het failliete bedrijf. De schuldeisers zijn veel van hun geld kwijt. De aandeelhouders houden niets meer over. Op het niveau van de energiesector kan kapitaalvernietiging ontstaan. Daarbij zullen de overblijvende leveranciers wellicht niet meer (snel) leveringszekerheid kunnen bieden aan al hun (nieuwe) klanten.
Sommige leveranciers zoeken nu een uitweg. Het kleine DGB Energie heeft vorige week vaste contracten eenzijdig opgezegd. Maar mag zoiets wel? In de contractvoorwaarden staat vaak dat een leverancier het contract mag opzeggen vanwege bijzondere marktomstandigheden. De vraag is dus of een prijsexplosie zo’n bijzondere omstandigheid is (Van der Walle, 2021). De Autoriteit Consument & Markt (2021b) heeft zaterdag, in een persbericht, gezegd van niet.
Ik ben het met de uitspraak van de ACM eens. Ik hoor daarbij te zeggen dat ik belanghebbende ben, omdat ik tot 2026 een vast contract met een energiebedrijf heb. Mede omdat het persbericht van de ACM kort is, licht ik mijn mening verder toe. Toen mijn contract in 2020 getekend werd, waren beide partijen zich bewust van de mogelijkheid dat de prijzen meer konden stijgen dan gemiddeld verwacht. Om mij daartegen in te dekken, beloofde ik tarieven te betalen die destijds hoog leken. Dat was op zich gunstig voor het energiebedrijf. Daar staat nu tegenover dat het bedrijf, en dus haar aandeelhouders, voor de prijsexplosie horen te betalen. Sinds de oliecrisis van 1973 is bekend dat prijsexplosies op energiemarkten soms voorkomen, dus er is inderdaad geen bijzondere marktomstandigheid.
Echter, ik wil ook niet dat mijn leverancier door alle vaste contracten failliet gaat, want dan moet ik bij een andere leverancier meer gaan betalen. We zitten dus met een dilemma.
Maak de klant (tijdelijk) aandeelhouder
Om uit het dilemma te komen stel ik het volgende voor. Om te beginnen: geef elk energiebedrijf de mogelijkheid om, indien nodig, bij vaste (en wellicht ook variabele) contracten contractbreuk te plegen door de tarieven eenzijdig te verhogen. Hierbij betekent ‘indien nodig’: nodig om faillissement te voorkomen en essentiële investeringen te continueren. Daarbij is toestemming nodig van de ACM. Die dient er ook voor te waken dat de nieuwe tarieven niet hoger zijn dan die van de markt. Als het bedrijf dan toch failliet gaat, dan zij het zo. De markt moet haar disciplinerende werking behouden.
Vervolgens dient een energiebedrijf dat op deze manier contractbreuk pleegt het resulterende verlies voor elke klant te berekenen en aan de klant te tonen. Die krijgt daarbij twee opties. De eerste is om af te zien van compensatie voor het verlies. Als het om een tientje gaat, gebeurt dit misschien. De tweede, belangrijkere optie is om het bedrag te gebruiken om aandelen (zonder stemrecht) in het energiebedrijf te kopen, die men dan later weer kan verkopen.
Voor deze koop en verkoop van aandelen kunnen, bijvoorbeeld, de volgende regels gelden. In 2021 en in 2022 betaalt de klant het hogere tarief, maar met de wetenschap dat later een compensatie plaatsvindt in de vorm van aandelen. Het aantal aandelen dat de klant in ruil voor diens verlies in 2021 en 2022 krijgt, is gebaseerd op de beurskoers van het energiebedrijf op 1 januari 2023. In januari 2023 krijgt de klant dan bericht van het bedrijf dat diens verlies als gevolg van de contractbreuk in 2021 en 2022 (bijvoorbeeld) 604,15 euro is geweest, en dat, gegeven dat de beurskoers op 1 januari 2,01 euro was, de klant de bezitter is geworden van 300,572 aandelen van het energiebedrijf. Het voorgaande veronderstelt dat het energiebedrijf in 2023 weer financieel stabiel is (mogelijk mede door een aandelenemissie). Mocht dit niet zo zijn, dan worden de data aangepast.
De klant krijgt de aandelen niet fysiek in bezit, maar krijgt slechts officieel bericht dat hij (bijvoorbeeld) 300,572 aandelen heeft gekregen. Als het energiebedrijf dan in 2023 weer stabiel is, geeft het de klant een aantal data waaruit hij één mag kiezen (om te voorkomen dat alle klanten tegelijk hun aandelen verkopen). Nadat de klant een dag gekozen heeft, worden al zijn aandelen tegen de slotkoers van die dag aan het bedrijf verkocht. De opbrengst is voor de klant, zijnde de compensatie voor de contactbreuk. Het bedrijf keert geen dividend uit totdat alle klanten hun aandelen hebben verzilverd.
Als het energiebedrijf (of een eventueel moederbedrijf daarvan) niet beursgenoteerd is, wordt het aantal dagen waarop aandelen verkocht kunnen worden tot één beperkt. De waarde van het aandeel van het bedrijf op die dag, en ook de waarde op 1 januari 2023 (de dag dat de aandelen door de klanten worden gekocht), wordt dan bepaald door experts van de ACM. Voor de rest kan de procedure dezelfde zijn als boven beschreven.
Overheidssubsidies voorkomen
Samengevat heeft het voorstel de volgende gevolgen. In eerste instantie betaalt de klant via hogere tarieven voor de prijsexplosie. In ruil hiervoor krijgt hij aandelen van het energiebedrijf. Dit betekent dat het eigen vermogen van het bedrijf wordt vergroot, op een manier die voldoende is om faillissement als gevolg van prijsexplosies te voorkomen. Op lange termijn krijgt de klant zijn geld min of meer terug, met de normale kans op winst of verlies die elke belegger altijd heeft. Uiteindelijk wordt de schade vooral betaald door de huidige aandeelhouders van het energiebedrijf. Toch hoeven die niet te klagen, want zonder de ingreep was hun bedrijf failliet gegaan en hadden ze helemaal niets gehad.
Onze energiebedrijven, of in elk geval de grotere, zijn too big to fail. Maar dat wil niet zeggen dat de klanten, en als de crisis doorzet straks wellicht ook de overheid, moeten betalen om faillissementen te voorkomen. Alleen de aandeelhouders moeten hiervoor betalen. Zo hoort het nu eenmaal te zijn.
Literatuur
Autoriteit Consument & Markt (2021a), Energie Monitor 2021. Publicatie op https://www.acm.nl/nl/publicaties/energiemonitor-voor-consumenten-2021
Autoriteit Consument & Markt (2021b) ACM: Hoge energieprijs is geen geldige reden om levering te beëindigen. Persbericht op https://www.acm.nl/nl/publicaties/energiemonitor-voor-consumenten-2021
Molijn, C. (2021) Advies aan Hoge Raad: Horecaondernemers recht op huurkorting. NRC, 1 0ktober.
Van der Burg, T. (2020) Beperkt schuldenopbouw door inzet prijsmaatregelen, bijvoorbeeld in horeca en voetbal. ESB, 11 mei.
Van der Walle, E. (2021) Vast of variabel, al het gas is nu duur. NRC, 9 oktober.
Auteur
Categorieën