De Nederlandse overheid heeft voor de 2de maal besloten tijdelijk te stoppen met vaccineren met het Astra-Zeneca-vaccin (afwachtend op uitsluitsel van het Europees geneesmiddelenbureau EMA). Is dat verstandig?
Bij het AstraZeneca-vaccin treden er zeldzame, maar ernstige bijwerkingen op. Het wetenschappelijke blad Nature geeft aan dat de beslissing om tijdelijk te stoppen met het vaccin gebaseerd was op ongeveer 20 miljoen gevaccineerde mensen in het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie, van wie er 25 ernstige bloedstolsels kregen die verband hielden met een verlaagd aantal bloedplaatjes, resulterend in 9 doden (Remmel, 2021).
Het gaat hier om een sterfte risico van 9 op de 20 miljoen of een gemiddelde kans van 0,000045 procent op sterfte. Bij dergelijk kleine aantallen is het vaststellen van causaliteit (bijwerkingen gerelateerd aan het vaccineren met AstraZeneca) een lastige zaak. Toch ziet de EMA nu een mogelijk verband, waarbij ze benadrukt dat de voordelen van het vaccin zwaarder wegen (NOS site, 7 April 2021).
Populatie versus individu
Op het stoppen met vaccineren is veel kritiek. Vooral vanuit een populatieperspectief is doorgaan met vaccineren te verdedigen. Voor de bevolking zijn de voordelen van blijven vaccineren evident groter dan de nadelen door zeldzame ernstige bijwerkingen. Dat lijkt een rationele kostenbatenafweging.
Toch kan een individu dat gevaccineerd gaat worden daar volstrekt anders over denken. Zo zal een individu een persoonlijke nut-risico-afweging maken. Die is voor een 20-jarige anders dan voor een 70-jarige. Een risicomodel voor Covid-19, gepubliceerd in The Economist, toont een leeftijd en co-morbiditeit gerelateerde sterftekans (The Economist, 2021). Voor mensen zonder co-morbiditeit loopt de kans op sterfte aan Covid-19 van minder dan 0,1 procent bij 20 jarigen, 0,4 procent bij 50 jarigen tot 4,7 procent bij 70 jarigen. Boven de 70 jaar neemt de kans op sterfte meer dan evenredig toe.
Bovendien weten we, uit de zogenaamde prospect theorie, dat mensen ertoe neigen kleine risico’s te overschatten en (relatief) grote risico’s te onderschatten (Kahneman & Tversky, 1979). Hier betekent dit dat een individu geneigd is om onevenredig meer gewicht toe te kennen aan de kans op sterfte door een ernstige bijwerking dan aan sterfte door Covid-19.
Bovendien spelen meer vertekeningen bij individuele risico perceptie. Zo worden risico’s ook onderschat als een individu denkt het risico te kunnen controleren door eigen handelen wat bij Covid-19 speelt door je aan de maatregelen (anderhalve meter, mondkapje, et cetera) te houden. Tevens speelt bij mensen het mogelijke vooruitzicht in de toekomst te kunnen kiezen tussen meerdere alternatieve vaccins.
Stoppen en de vaccinatiebereidheid
Als deze individuele nut-risico-afweging leidt tot een in ieder geval op korte termijn beduidend geringere vaccinatiebereidheid, zal de vaccinatiegraad van de bevolking maar langzaam stijgen. Aan de beleidsmaatregel, stoppen met vaccinatie bij verdacht op ernstige bijwerkingen, ligt ongetwijfeld het voorzorgsbeginsel ten grondslag. Doorgaan met vaccineren wordt daarentegen onderbouwd met kostenbatenargumenten.
De vraag is hoe beide maatregelen communiceren naar de burger, het individu. Kostenbatenargumenten zijn inherent gerelateerd aan het populatieperspectief en sluiten daarom minder goed aan bij een individuele nut-risico-afweging. Het voorzorgsbeginsel sluit beter aan bij het individuele perspectief. Dit laatste communiceert vertrouwen. Vertrouwen in een vaccinatieprogramma waar in geval van ernstige bijwerkingen meteen gereageerd wordt en actie ondernomen wordt om individuen daar niet onnodig aan bloot te stellen.
Wellicht dat door uit te gaan van het voorzorgsbeginsel de vaccinatiebereidheid minder daalt. De keerzijde van tijdelijk stoppen is vertraging bij het vaccineren met de gevolgen van dien. De overheid zal telkens opnieuw een afweging tussen (tijdelijk) stoppen of doorgaan met vaccineren moeten maken. Er is niet een op voorhand beste beleidskeuze.
Literatuur
Remmel, A. (2021) Why is it so hard to investigate the rare side effects of COVID vaccines? Nature, 01 April.
The Economist (2021) See how age and illnesses change the risk of dying from covid-19, March 11th.
Kahneman D., A. Tversky (1979) Prospect theory: An analysis of decisions under risk. Econometrica 47: 263-291.
Auteur
Categorieën
1 reactie
Individuen zouden de vrijheid moeten hebben zelf een nut-risicoafweging te maken en voor vaccinatie te kiezen ook als daarbij bijwerkingen kunnen ontstaan. Tegenover het uitsluiten van vaccinatieplicht zou het recht op vaccinatie voor zij die dat willen moeten staan.