Criminal negligence
De enquetecommissie uitvoeringsorganen sociale
verzekeringen staat aan de vooravond van haar
openbare verhoren. Bent u daar klaar voor? Ja? Dat
is dan bewonderenswaardig, want u bent jarenlang
intensief misleid door de politick, de sociale partners, de media en het stelletje meepraters (colurnnisten en zo) dat daar omheen hangt. Laten we de belangrijkste misverstanden die zij in omloop gebracht
hebben nog even samen doorlopen, opdat u vooral
niets mist van het demasque dat Buurmeijer en de
zijnen binnenkort op de buis zullen brengen. Ik beperk mij daarbij tot de WAO, als de verzekering waarvan het bedrijfsleven het meest flagrant misbruik
maakt. Ziehier mijn bloemlezing.
De WAO was, voor de laatste ingreep, te ruim bemeten. Hoezo? Het niveau van de uitkeringen was inmiddels vergelijkbaar met dat in omringende landen;
het was het aantal uitkeringen dat ons de das omgedaan heeft. Juist, en dat aantal Hep uit de hand omdat de WAO, anders dan de WW, niet op de Bijstand
uitliep, en het eigen buis en het inkomen van de partner vrijwaarde. O ja? Werkloosheid is als regel een
omkeerbaar proces; arbeidsongeschiktheid helaas
veelal niet. Dat vraagt om een verschil in aanpak.
Bovendien belast de invaliditeit van een partner een
relatie al zozeer dat je wel heel ver gaat als je de ‘gezonde’ partner ook nog op huis of baan gaat aanspreken.
Ja, maarzo kiezen potentiele werklozen toch
voor de WAO-optie? Dat is de grofste misvatting die
ooit over ons zekerheidsstelsel verspreid is. Je kunt
als individu niet voor de WAO ‘kiezen’. De toegang
tot de WAO komt pas in zicht na een jaar Ziektewet.
Zij wordt bewaakt door ‘kleine commissies’ van
werknemers en werkgevers uit door die sociale partners bestuurde bedrijfsverenigingen, op advies van
hun eigen keuringsartsen en arbeidsdeskundigen.
Als een bedrijf een oneigenlijke ziektewetsituatie
heeft laten aanrotten en/of die WAO-poortwachters
hun werk niet doen, komen er structured mensen in
de WAO die daar niet thuishoren en blijven ook de
omkeerbare gevallen daarin hangen; anders niet.
Aan dit misbruik danken we inderdaad zo’n drie- tot
vierhonderdduizend oneigenlijke WAO gevallen, ja.
Waarom zouden al die mensen hun plicht verzaken? Bedrijven (werkgeversorganisaties) omdat ze
mensen willen kunnen lozen en de WAO daartoe de
weg van de minste weerstand is gebleken. De vakbeweging omdat werklozen in de WAO beter af zijn
dan in de WW/Bijstand. Keuringsartsen en arbeidsdeskundigen uit soesaminirhalisatie (hun besturen
willen het toch zo?), met te weinig aandacht voor
het resterende arbeidspotentieel, of uit toegeeigend
zaakwaarnemerschap. De WAO is aantrekkelijker
voor hun client dan de WW, ja, maar di6 afweging
wordt van hen niet gevraagd.
En depolitiek, ofde media? Het CDA heeft niets
nagelaten om het mismanagement van de sociale
ESB 14-4-1993
partners in het zo dierbare maatschappelijke middenveld zo lang
mogelijk aan het zicht te onttrekken, gesteund door de PvdA, die
meende daarmee de FNV een
dienst te bewijzen. Ook WD of
D66 hebben nooit echt ge’investeerd in een oplossing. Zo wist de
WD, in de opmaat naar het laatste
WAO-debat, alleen te melden dat
de uitkeringen voor nieuwe gevallen forser omlaag moesten en hield
D66 zichzelf uit de wind. De media
blonken uit door met het verstand
op nul te melden wat al deze vaandelvluchtigen te roepen hadden,
want investigative journalism is uitzondering, geen regel behind these dykes. Kortom,
er is een schuld te delen tussen alle bovengenoemde
actoren, met in de hoofdrol de besturen van de sociale partners en de eerstverantwoordelijke bewindslieden, die in misdadige nalatigheid vijfentwintig jaar
lang een gestaag groeiend misbruik van de WAO
hebben bevorderd of gedoogd, ten koste van de
duur en de hpogte van de uitkering voor die bona
fide mensen die echt geen kant op kunnen.
Ik zeg niet dat er niets gebeuren moet, ik zeg, al
vijftien jaar, dat de WAO verkeerd wordt aangepakt.
Het is een schijnoplossing de ‘vraag te beperken’
door een verslechtering van de polis, want er valt
niets te vragen zolang de bedrijfsvereniging niet
voor Sinterklaas speelt. Het probleem is alleen oplosbaar van de aanbodzijde, waar calculerende organisaties een oneigenlijke uitvoering geven aan een wet
die lang niet zo onduidelijk is als zij beweren. Als
we nu geen grote schoonmaak houden in de uitvoeringsorganisatie zal ook de uitgeklede WAO niet
houdbaar blijken, en binnen enkele jaren ook een
WAO op minimumniveau (AAW) niet, waarna alleen
de Bijstand overblijft. Niet omdat een meerderheid
dat nu beslist wil, maar omdat de politick te veel
met zichzelf bezig is geweest om de kerntaak van de
verzorgingsstaat, het beschermen van mensen zonder alternatief, overeind te houden. Dat is een zwaktebod, in een democratic.
Ik zou wensen dat de Enquetecommissie inziet
dat er van de huidige bewindslieden op Sociale Zaken niets meer te verwachten valt op dit terrein, en
haar rapport vergezeld doet gaan van een ontwerp
voor een nieuwe Organisatiewet. Daarin zouden de
bedrijfsverenigingen eindelijk onder onafhankelijk
toezicht moeten komen, wel betrokken moeten blijven bij preventie en rei’ntegratie (dat speelt per slot
in de arbeidsorganisatie), maar hun dominantie in
de rechtentoekenning moeten verliezen (bij voorbeeld door het toelaten van concurrerende particuliere verzekeraars in de WAO). Alleen dan gloort er
nog hoop voor de mensen om wie het gaat.
DJ. Wotfson