column
Wim Groot
Arrogante economen
Zijn economen alleskunners? Sommigen denken van
wel. Zo is Steven Levitt, de auteur van Freakonomics,
van mening dat de economische theorie zo’n krachtig
instrumentarium is dat daarmee het raadsel hoe de
wereld echt in elkaar zit, kan worden opgelost. Dat dit
nog niet is gebeurd, komt omdat economen niet altijd
de juiste vragen weten te stellen, aldus Levitt.
Een dergelijke houding leidt bij minder begenadigde
vakgenoten soms tot een ernstige vorm van zelfoverschatting. Dan denken ze dat de economische wetenschap een superieure wetenschap is en economen
slimmer zijn dan andere wetenschappers. Een voorbeeld hiervan is Steven Landsburg. Landsburg is de
auteur van een zeer bekend populariserend boek over
economie: The Armchair Economist. Onlangs heeft
hij een nieuw boek gepubliceerd, getiteld More Sex is
Safer Sex: The Unconventional Wisdom of Economics.
In het titelhoofdstuk van dit nieuwe boek beweert
Landsburg dat als mensen die niet HIV besmet zijn
vaker seks zouden hebben, de verspreiding van aids
vertraagd zou worden. Landsberg baseert zich hierbij niet op eigen onderzoek maar op een artikel van
Michael Kremer in The Quarterly Journal of Economics.
Hierin betoogt Kremer dat het aids-risico aan mensen
die seksueel niet erg actief zijn een prikkel geeft om
hun seksuele activiteiten te verminderen. Mensen die
seksueel zeer actief zijn, daarentegen, zijn mogelijk
fatalistisch en minder geneigd hun seksuele activiteiten te verminderen. Zij worden wellicht zelfs seksueel
actiever. Als door het aids-risico de seksueel actieveren
hun activiteiten minder terugbrengen dan seksueel
minder actieve mensen, neemt de kans op HIVbesmetting toe.
In de bewerking van Landsburg is de nuancering die
Kremer aanbrengt (“als seksueel actieve mensen zich
anders gedragen dan de seksueel minder actieven,
dan…â€) echter verdwenen: meer seks is veiliger seks.
Het hoofdstuk More Sex is Safer Sex is een bewerking
van een column die Landsburg schreef voor het internettijdschrift Slate. In het boek heeft hij de column
aangevuld met een addendum met commentaar op de
reacties die hij naar aanleiding van de column ontving.
In een van de reacties – van iemand die volgens
Landsburg zwaait met zijn titel als arts – wordt hem
verweten dat oppervlakkige lezers in de column een
rechtvaardiging kunnen vinden voor seksueel meer
risicovol gedrag.
De reactie van Landsburg is ontluisterend in al zijn
pedantheid. Ik citeer: “Een van de grote ontdekkingen
van de economische wetenschap van de negentiende
eeuw was het principe van comparatieve voordelen, vol-
gens welke mensen het meest succesvol zijn als zij zich
beperken tot de dingen waar ze goed in zijn. (…) Het
principe van comparatieve voordelen verklaart waarom
sommige mensen arts worden, terwijl andere mensen
zich toeleggen op vakgebieden (zoals economie), die
ten minste een minimale vaardigheid in logisch redeneren vereisen†(pagina 19). Logisch redeneren lijkt me
ook voor een arts een niet onbelangrijke vaardigheid,
maar misschien laat Landsburg zich liever door een
econoom dan door een arts behandelen als hij ziek is.
Landsburg mag dan een econoom zijn (hij is in elk
geval verbonden aan de economische faculteit van de
University of Rochester), op zijn vermogen tot logisch
redeneren valt wel wat aan te merken. Hij vervolgt
zijn debunking van de lezer “die met zijn titel als arts
zwaait†namelijk als volgt: “Er is niets – geen enkel
woord – in het hoofdstuk dat u net heeft gelezen of
in het originele Slate artikel dat een lezer zou kunnen aanzetten tot seksueel meer risicovol gedragâ€.
Eh hmm. En de titel van het artikel dan? Meer seks is
veiliger seks.
Je zou het boek van Landsburg kunnen afdoen als het
werk van een zelfingenomen kwast met een gebrekkig
oordeelsvermogen. Zijn reactie op het commentaar van
een niet-econoom is wel typerend voor het zelfbeeld
dat sommige economen hebben. De opvatting dat economen uitzonderlijk zijn vanwege hun bijzondere gaven
tot logisch redeneren, is vrij wijdverbreid onder economen. Vooral onder economen die opgesloten zitten in
hun eigen kleine economenwereld en weinig weten hoe
het er in andere wetenschapsgebieden aan toe gaat.
Landsburg toont zich een aanhanger van de imperialistische beweging binnen de economische wetenschap.
Gewapend met de gedachte dat de economische
theorie beter in staat is om te begrijpen hoe mensen
op prikkels reageren en economen beter logisch kunnen redeneren dan andere wetenschappers, denkt
deze beweging de epidemiologie, de psychologie en de
sociologie te kunnen kolonialiseren. Door hun gebrek
aan inhoudelijke kennis zijn de inzichten die dit economisch imperialisme opleveren soms tegendraads
en opmerkelijk, maar vrijwel nooit relevant noch echt
doordacht. De neerbuigende houding ten opzichte van
andere wetenschappen past bij een koloniale beweging,
maar misstaat een echte wetenschap.
LITERATUUR
Kremer, M. (1996) Integrating behavioral choice into epidemiological models of aids. The Quarterly Journal of Economics 111(2),
549–573.
Landsburg, S. (2007) More Sex is Safer Sex: The Unconventional
Wisdom of Economics. New York: Free Press.
ESB
21 september 2007
573