De containment-strategie verdient een nieuwe kans

• Koolman (2020) ESB 105 4784 171 Download [75,86 kb]

Terwijl vele patiënten voor hun leven vechten en nog meer hulpverleners hen met buitengewone overgave bijstaan, moeten op de achtergrond grote beleidskeuzen worden gemaakt wat betreft de bestrijding van het virus. Daarbij gaat het ruwweg om de keuze tussen twee benaderingen: containment (indamming) en mitigation (verzachting).

Containment versus mitigation

Containment is erop gericht het gemiddeld aantal zogenaamde secundaire besmettingen die veroorzaakt worden door een besmet persoon onder de 1 te houden (R<1), waardoor de epidemie uitdooft. Het containment-scenario vereist alert ingrijpen in een vroeg stadium van elke besmetting, met het doel de bron te identificeren en de hele besmettingshaard te isoleren. Dit is het beleid dat Aziatische landen voeren zoals Zuid-Korea, Taiwan, Singapore en China, en dat lijkt op de bestrijding van SARS.

Mitigation is het beleid waarin het virus verspreidt in de bevolking (R>1), maar die verspreiding zo beheerst verloopt dat de zorg niet overbelast raakt, en de gevolgen voor patiënten zo beperkt mogelijk blijven. Beleid gericht op mitigation begint met een relatief trage reactie op besmetting. De maatregelen kunnen worden opgeschaald wanneer de zorgcapaciteit dreigt te worden overschreden. Dit beleid is kenmerkend voor Nederland en de initiële houding van de meeste Europese landen, en lijkt op de bestrijding van een ernstige griep.

Containment past beter bij infectieziekten met een hoog risico op ernstige morbiditeit en mortaliteit en een relatief lage kans op verspreiding. Deze strategie is makkelijker wanneer verspreiding pas plaatsvindt bij duidelijke symptomen en de besmettelijkheid beperkt is (R ligt net boven de 1). Mitigation is juist aantrekkelijk wanneer de verspreiding van de infectie heel lastig is tegen te gaan, en de gevolgen van besmetting beperkt zijn.

Keuze voor strategie

Uiteindelijk hangt de keuze tussen beide benaderingen samen met de geschatte maatschappelijke kosten en de gezondheidseffecten van beide opties.

Qua kosten lijkt het waarschijnlijk dat containment initieel meer kost, maar uiteindelijk tot wezenlijk lagere kosten leidt dan mitigation als mitigation de economie plat legt, zoals nu gebeurt vanwege de lockdown in Italie, Spanje, Frankrijk, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Containment leidt immers slechts tot lokale lockdowns die waarschijnlijk korter duren omdat het virus niet rond blijft gaan. Economisch onderzoek naar de maatschappelijke kosten van het containment-beleid dat volgde op de SARS-uitbraak bevestigt dit beeld (Keogh-Brown en Smith, 2008).

De gezondheidseffecten van effectief beleid gericht op containment lijken een veelvoud gunstiger te zijn dan van mitigation, omdat veel minder mensen besmet zullen raken en de ziekte zullen ontwikkelen. Of containment inderdaad minder gezondheidseffecten heeft, hangt wel af van de mogelijkheid om met beleid de verspreiding werkelijk onder controle te krijgen en te houden, en juist daar was veel onzekerheid over.

Aziatische strategie lijkt te werken

De recente signalen uit Azië wat betreft de vermindering van gezondheidseffecten via containment zijn hoopgevend. China en Zuid-Korea waren in staat om een uit de hand gelopen uitbraak tot stilstand te brengen en Taiwan, Hong Kong en Singapore zijn al enige tijd in staat om de besmettingshaarden te vinden en uit te doven voordat lokale verspreiding onbeheersbaar wordt.

Positief is bovendien dat de genoemde Aziatische landen die de containtment-strategie hanteren, in staat zijn om de economie te laten functioneren. De komende periode zal blijken of deze landen dit volhouden. Als dat zo is, dan zullen de maatschappelijke kosten en de gezondheidsgevolgen voor deze landen beter uitpakken dan die in Europa. Vandaar ook dat de Wereldgezondheidsorganisatie de Aziatische aanpak aanbeveelt (BBC, 2020). Daarmee is niet gezegd dat het Aziatische beleid ook in Europa kan worden toegepast of succesvol zal zijn. Onze cultuur en samenleving verschillen sterk.

Duitsland volgt

Evengoed ziet het er wel naar uit dat Duitsland de containment-strategie gaat proberen. Naast vergaande maatregelen om de verspreiding tegen te gaan neemt Duitsland ook aanvullende maatregelen om van mitigation naar containment over te stappen. Zo investeert Duitsland in sterk in het opschalen van de test-capaciteit, en benadert het binnenkort de capaciteit per persoon van Zuid-Korea. Ook is de wetgeving recentelijk aangepast om GPS-tracing van mobiele telefoons toe te staan voor de bestrijding van een epidemie, en hebben zich dit weekend 10.000 containment scouts aangemeld om het contactonderzoek op te schalen. Voorbereidingen waar ik samen met David Ikkersheim vorige week ook wat betreft Nederland voor heb gepleit (Koolman en Ikkersheim, 2020). Inmiddels spreekt ook de Franse minister van Volksgezondheid zich uit voor ‘massaal testen’, waarbij in Frankrijk Zuid-Korea als voorbeeld wordt gezien.

Heeft effecten voor Nederland

Om het Duitse beleid te laten slagen zal het land niet alleen alle haarden moeten opsporen en uitdoven, maar ook nieuwe besmettingen vanuit andere landen zoveel mogelijk moeten voorkomen. Een van die andere landen is Nederland. Het zal waarschijnlijk lastig blijken om de grenzen open te houden voor handel en toerisme wanneer het virus in Nederland blijft rondgaan. En als we middels mitigation onze gezondheidszorg niet willen overspoelen, dan kan dat wel eens jaren gaan duren (Ikkersheim en Koolman, 2020). Dat alles pleit ervoor om ook in ons land de containment-strategie te heroverwegen.