■ Corine Hoeben (COELO)
Wettelijk is er bepaald dat gemeentelijke belastingen niet van het inkomen afhankelijk mogen zijn. Toch kunnen gemeenten op bescheiden schaal wel aan inkomensbeleid doen.
De drie belangrijkste gemeentelijke belastingen zijn de onroerendezaakbelasting (ozb), de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. De te betalen ozb is afhankelijk van de WOZ-waarde. Sinds 2006 betalen alleen eigenaren van woningen ozb, huurders niet. Ruwweg geldt binnen een gemeente dat huishoudens in een duurder huis ook een hoger inkomen hebben. Er is dus een relatie tussen betaalde ozb en inkomen. Maar voor bestemmingsheffingen (afvalstoffenheffing, rioolheffing) is dat niet of nauwelijks het geval. Daar geldt vaak een vast bedrag of een bedrag dat is gekoppeld aan de omvang van het huishouden, of aan de hoeveelheid afval of water.
Er zijn voor gemeenten ook manieren om geld te herverdelen via de bestemmingsheffingen. Door de opbrengsten van afvalstoffenheffingen en rioolheffing niet-kostendekkend te maken en dan ter compensatie een hogere ozb te heffen, komt er een groter deel van de gemeentelijke lasten bij eigenaren van dure woningen terecht. Huurders betalen dan juist minder omdat zij als gebruikers van woningen geen ozb betalen. Ook kunnen gemeenten ervoor kiezen om de rioolheffing op te leggen aan woningeigenaren, en niet aan gebruikers, of om de rioolheffing te koppelen aan de WOZ-waarde.
In hoeverre gemeentebelastingen herverdelend werken, kan worden weergegeven via de gemeentelijke progressiefactor. Die toont aan hoe sterk de woonlasten stijgen bij verhuizing naar een twee keer zo dure woning in dezelfde gemeente. Gemiddeld ligt de progressiefactor op dertig procent: wie verhuist naar een twee keer zo dure woning betaalt dertig procent meer aan woonlasten. De verschillen tussen gemeenten zijn groot. In Nijmegen zijn de woonlasten het meest progressief (65 procent). De afvalstoffenheffing in Nijmegen dekt maar 24 procent van de kosten van afvalinzameling en -verwerking, en de rest wordt betaald uit de ozb. Ook wordt de rioolheffing volledig betaald door eigenaren en is gekoppeld aan de WOZ-waarde. Texel kent met 12 procent de laagste progressiefactor. Deze gemeente heeft een laag ozb-tarief voor woningen, en de rioolheffing wordt er door de eigenaren betaald.
