Energiebesparing is een belangrijke manier om duurzaamheid te vergroten en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Het vormt een van de pijlers van het Nederlandse energieakkoord, dat tot forse reducties in gebruik moet leiden, met o.a. een appel aan de verantwoordelijke burger. Dat is optimistisch, want energie besparen vinden we vooral voor anderen van belang.
Een Amerikaanse studie in het vakblad Judgment and Decision Making onderzoekt onze houding ten opzichte van energiebesparende activiteiten van onszelf en die van anderen. In een survey werd mensen gevraagd om de effectiefste actie te noemen die zij zelf konden ondenemen om hun energiegebruik terug te brengen. De meest genoemde activiteit was een “makkelijke” actie, het licht vaker uitdoen. Op twee stond een wat moeilijkere gedragsverandering, namelijk minder autorijden.
Daarnaast werd de respondenten gevraagd om eenzelfde actie te noemen voor Amerikanen in het algemeen. Hier bleek het patroon om te draaien: minder autorijden stond op één als de effectiefste maatregel.
Om dit makkelijk-voor-mij-moeilijk-voor-de-ander patroon beter te begrijpen deden de auteurs een tweede studie, waarbij ze respondenten vroegen om uit een lijst besparingsacties de effectiefste voor henzelf en voor Amerikanen te kiezen. Ook moesten ze voor elke actie aangeven hoe groot ze dachten dat de energiebesparing was, hoe moeilijk het was om die actie uit te voeren en hoe toepasbaar die actie was in hun eigen leven.
Moeilijk uitvoerbare acties werden als effectiever omschreven, maar hoewel de effectiviteit het belangrijkste criterium was bij de beslissing voor anderen, bleek voor de eigen acties vooral toepasbaarheid van belang. En, u raadt het al, moeilijke acties werden als minder toepasselijk voor de eigen situatie gewaardeerd. Met dit resultaat was het patroon hetzelfde als in de eerste studie.
Het kan zijn dat alle respondenten toevallig in een lastige situatie zaten waarin ze zich geen extra moeite konden veroorloven. De online steekproef was niet representatief, en het onderzoek werd gedaan onder Amerikanen, die niet bepaald bekend staan om hun energiezuinigheid.
Het lijkt echter minstens zo waarschijnlijk dat we een asymmetrische redenering volgen. Gaat het om de evaluatie van ons eigen gedrag, dan kunnen we een heleboel redenen verzinnen om de status quo te rechtvaardigen. We staan er voor het gemak niet bij stil dat anderen diezelfde excuses kunnen maken.
Aan de ene kant is dit slecht nieuws voor de vooruitzichten van energiebesparing. Aan de andere kant biedt het energieakkoord in dit opzicht ook lichtpunten. Er worden concrete maatregelen genoemd, zoals subsidies op woningisolatie, gericht op het makkelijker en goedkoper maken van energiebesparing. In het licht van deze studie lijkt dat een heilzamer weg dan retoriek over de verantwoordelijke burger.
Auteur
Categorieën