.
ESB Ceteris paribus
288Jaargang 100 (4709) 7 mei 2015
Ceteris paribus
Roel Mehlkopf
Roel Mehlkopf is postdoctoraal onderzoeker aan
de Universiteit van Tilburg.
Waar werkt u op dit moment aan?
‘Binnen Netspar analyseren we welke keuzemogelijkheden in pensi-
oen aantrekkelijk kunnen zijn vanuit het perspectief van de deelnemer.
Hieraan werkt een onderzoeksteam dat bestaat uit afgevaardigden van
Netspar, AFM, de Universiteit van Tilburg en Aegon. We inventarise –
ren eerst de bestaande keuzemogelijkheden en de mate waarin daar nu
al gebruik van wordt gemaakt. Daarbij kijken we onder meer naar de
karakteristieken van de deelnemers die een actieve keuze maken. Het
Nederlandse pensioenstelsel biedt in vergelijking met dat in andere lan –
den weinig ruimte voor eigen keuze en maatwerk, derhalve kijken we
ook naar nieuwe keuzemogelijkheden. We selecteren een paar concrete
keuzemogelijkheden die de afgelopen tijd zijn voorgesteld. Denk aan
het opnemen van een deel van je pensioenkapitaal bij pensionering.
We gaan uitzoeken hoeveel deelnemers daar waarschijnlijk gebruik
van gaan maken en welke voordelen dat voor hen heeft. Verder kijken
we wat de risico’s zijn van verkeerde beslissingen. De Netspar-partners
(overheden, universiteiten en pensioenpartijen) zijn nauw betrokken
bij het onderzoek. De partners hebben de mogelijkheid om te laten we –
ten welke keuzeaspecten ze graag zouden laten onderzoeken en stellen
data beschikbaar. Het onderzoek moet in het najaar zijn afgerond.’
Wat zijn uw bevindingen tot dusverre?
‘Meer keuzevrijheid verbetert de afstemming op de individuele situ –
atie, maar verhoogt ook de kans op individuele fouten. Onze bereke –
ningen maken duidelijk dat beide aspecten belangrijke consequenties
hebben voor welvaart – beide in een orde van grootte van drie à vijf
procent. Deze effecten kunnen optreden bij suboptimale consump –
tiekeuzes, zoals te weinig of te veel sparen, of suboptimale beleggings-
keuzes, zoals het nemen van te veel risico of het in onvoldoende mate
diversifiëren van de beleggingen. Grenzen aan keuzevrijheid en het
bieden van goede standaardopties kunnen helpen om verkeerde keuzes te voorkomen. De datasets die we nu tot onze beschikking hebben, la
–
ten zien dat veel deelnemers de standaardoptie volgen bij de bestaande
keuzemogelijkheden. We zien bijvoorbeeld dat slechts een klein deel
van de deelnemers van premieregelingen een actieve keuze maakt tus-
sen verschillende beleggingsprofielen die worden aangeboden.’
Wat kan de beleidsmaker leren uit uw onderzoek?
‘De introductie van meer keuzevrijheid voor deelnemers stelt beleid –
smakers voor een dilemma. Met meer keuzevrijheid en maatwerk kan
het pensioen beter worden afgestemd op de eigen situatie van deel –
nemers, maar tegelijkertijd neemt de kans op individuele fouten toe.
Deze afruil kan worden verbeterd door het ontwikkelen van een goede
keuzearchitectuur. Het onderscheid tussen keuze of verplicht is niet
zwart-wit. Keuzes kunnen op verschillende manieren worden aangebo –
den, gestuurd en begrensd. Met het aanbieden van standaardopties en
de mogelijkheid van opting-out kan het keuzegedrag worden gestuurd.
Daarnaast kunnen de onderzoeksresultaten inzicht geven bij een zorg –
vuldige afweging van de dimensies waarop keuze wordt geboden.’
UIT DE OUDE ESB-DOOS
KEUZEMOGELIJKHEDEN
Keuzemogelijkheden vergroten is op zichzelf een
nuttig doel, als daarnaast werknemers goed geinfor –
meerd worden over de gevolgen van de gemaakte
keuzes zodat er weloverwogen keuzes gemaakt kun –
nen worden. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de
zwakkere groepen op de markt voor pensioenen. Deze zijn beter
af met opname van meer soorten werknemers in aanvullende pen –
sioenregeling dan met versobering en flexibilisering. Om de witte
vlekken echt te bestrijden blijft ook vanuit hun gezichtspunt een
algemene pensioenplicht het overwegen waard.
Kraamwinkel, M. (1995) Meer markt, meer pensioen? ESB, 80(4020), 445-449.
HET WOORD AAN…