Input/output

ESB Input / output

Input //output
Arbeidsongeschiktheid

de toelatingseisen vooral strenger werden voor
psychische klachten, waar vrouwen gemiddeld
vaker aan leiden dan mannen. Een verlaging van
de uitkering met duizend euro leidt voor vrouwen gemiddeld tot een 4,2 procent hogere kans
om opgenomen te worden in het ziekenhuis
en een 2,6 procent hogere overlijdenskans. De
onderzoekers maken gebruik van gegevens over
137.759 Nederlandse arbeidsongeschikten over
de periode 1995–2010.

In Nederland is in 1993 de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WIA) hervormd, door de
toelatingseisen aan te scherpen en uitkeringen
voor bepaalde groepen te verlagen. García-Gómez en Gielen concluderen dat de aanscherping
van de criteria geleid heeft tot een 2,2 procent
hogere kans voor arbeidsongeschikte vrouwen
om in de twaalf jaren daarna in het ziekenhuis
te geraken, en een 1,4 procent hogere kans om
tijdens de zeventien jaren na de hervorming te
overlijden. Voor mannen neemt de kans om te
overlijden echter juist met 1,2 procent af. De auteurs stellen dat dit veroorzaakt wordt doordat

Werkloosheidsuitkering

Een verkorting van de periode van werkloosheidsuitkeringen zorgt ervoor dat werklozen sneller weer
een baan vinden. De gevonden banen zijn gemiddeld echter van lagere kwaliteit, zoals tijdelijke banen met lagere lonen en minder contracturen. Daarom wisselen de voormalige werklozen ook weer
sneller van baan. Dit blijkt uit empirisch onderzoek
van De Groot en Van der Klaauw met gegevens over
meer dan 1,5 miljoen Nederlanders over de periode
1999–2010. De auteurs gebruiken een hervorming
van de Nederlandse werkloosheidsverzekering in
2006, die de duur van een werkloosheidsuitkering
gemiddeld met drie maanden verkleinde. De auteurs berekenen dat de hervorming heeft geleid tot
een daling van de werkloosheidsuitgaven met 56
miljoen euro. Maar tegelijkertijd namen de uitgaven aan bijstandsuitkeringen met negen miljoen
euro toe, doordat mensen eerder in de bijstand terecht kwamen, zodat de nettobesparing 47 miljoen
euro bedraagt.

García-Gómez, P. en A.C. Gielen (2014) Health effects of
containing moral hazard: evidence from disability insurance reform. Tinbergen Institute Discussion Paper, 102.

Gedifferentieerd

Op basis van eerder onderzoek bestaat de heersende opvatting dat
een CO2-belasting optimaal is met
uniforme tarieven. Boeters concludeert op basis van een nieuw
theoretisch model echter juist het
tegenovergestelde. Dit komt doordat het model verstoringen, zoals
belastingen en marktmacht, beter
meeneemt dan eerdere modellen.
Het blijkt dat een optimale CO2belasting juist sterk gedifferentieerd is, van enerzijds hoge belastingen tot anderzijds subsidies,
waarbij het verschil oploopt tot
1700 euro per ton CO2. De behaalde
welvaartswinst is substantieel: 27
procent van de welvaartswinst kan
zonder kosten gerealiseerd worden.
Boeters, S. (2014) Optimally differentia-

Groot, de N. en B. van der Klaauw (2014) The effects of re-

policy. CPB Discussion Paper, 283.

Liegen mensen meer wanneer andere mensen ook
liegen? Het kan immers zo zijn dat mensen de situatie als onrechtvaardig beschouwen wanneer andere
mensen liegen, en daarom vanwege wederkerigheid
zelf ook liegen om de rechtvaardigheid te herstellen. DoÄŸan en Roggema vinden aan de hand van
een laboratoriumexperiment echter geen bewijs
voor deze hypothese. In hun experiment moesten
deelnemers met zijn tweeën een taak uitvoeren.
Daarvoor kregen ze een stukbeloning, of hing de
beloning af van de relatieve prestatie ten opzichte
van de medespeler. Hierbij was er een variant waarbij slechts één speler kon liegen, en een variant
waarbij beide spelers konden liegen. Wanneer liegen wordt gereciproceerd, zou het dus meer voor
moeten komen bij de variant waarbij beide deelnemers kunnen liegen. Dit is echter niet het geval. Bij
de stukbeloning wordt wel redelijk veel gelogen, en
door vrouwen meer dan door mannen. Bij de relatieve beloning, waarbij liegen dus meer effect zou
hebben, wordt juist minder gelogen.

ted carbon prices for unilateral climate

ducing the entitlement period to unemployment insurance

Liegen

benefits. IZA Discussion Paper, 8336.

Scholing

In 2013 gaf 53 procent van alle werknemers aan in de afgelopen twee jaar een cursus of training te hebben gevolgd. Hogeropgeleiden nemen vaker deel aan scholing
dan lageropgeleiden, en de kloof tussen deze twee groepen is de afgelopen tien jaar gegroeid. Ook volgen men-

514

DoÄŸan, G. en R.A. Roggema (2014) Lying to be fair. Creed
Working Paper.

53%

sen met flexibele arbeidscontracten en zzp’ers gemiddeld minder trainingen. De deelname aan scholing door
oudere werknemers is de afgelopen jaren toegenomen.
Borghans, L., D. Fouarge, A. de Grip en J. van Thor (2014) Werken
en leren in Nederland. Maastricht: ROA.
Jaargang 99 (4692) 28 augustus 2014

Input / output ESB

Relatiebankieren

De aanwezigheid in de regio van banken die meer
nadruk leggen op relatiebankieren dan op transactiebankieren, heeft een verzachtend effect op
de krimp van de kredietverlening aan midden- en
kleinbedrijven tijdens een crisis. Dit verzachtende
effect is groter in regio’s waar de economische achteruitgang ook groter is, en voor kleinere en jongere
bedrijven. Dit concluderen Beck et al. aan de hand
van onderzoek met gegevens van ruim 14.000 bedrijven in de periode 2005–2009 en interviews met
de CEO’s van 397 banken uit opkomende landen in
Oost-Europa. Bij relatiebankieren gaat de bank een
langdurige relatie met de kredietontvanger aan, om
zo informatie over de kredietwaardigheid te krijgen. Bij transactiebankieren zijn de relaties korter
en gebruikt de bank informatie uit andere bronnen.

Greenspan

De Amerikaanse centrale bank, de
Federal Reserve, was in de periode
onder het voorzitterschap van Alan
Greenspan redelijk onafhankelijk
van de politieke situatie. Zo werd
het rentebeleid niet beïnvloed door
de vierjarige politieke cyclus van
presidentsverkiezingen. Wel was
onder een democratische president
de Fed in deze periode minder inflatieavers dan onder een republikeinse president. Dit concluderen
Kuper en Hessel Veurink in empirisch onderzoek met gegevens
over de periode 1987–2006, waarin
Greenspan voorzitter van de centrale bank was.

Beck, T., H. Degryse, R. de Haas en N. van Horen (2014)
When arm’s length is too far. Relationship banking over the

Kuper, G.H. en J.H. Hessel Veurink

business cycle. DNB Working Paper, 431.

(2014) Central bank independence and
political pressure in the Greenspan era.
SOM Research Report, 020.

Grondstoffenwinning

Okullo et al. onderzoeken aan de hand van een
nieuw theoretisch model hoe geografische beperkingen van invloed zijn op de exploitatie van grondstoffen, zoals olie. Doordat producenten door geografische beperkingen zijn gebonden aan maximale
productieniveaus, verandert het optimale patroon
van de exploitatie over de tijd. Hierdoor valt de
piek in de productie eerder, en neemt de exploitatie langzaam over een langere periode af. Wanneer
het model op empirische gegevens wordt toegepast,
blijkt dat, waar standaardmodellen voorspellen dat
de olieproductie van Saudi-Arabië vanaf 2035 zal
afnemen, het nieuwe model voorspelt dat dit reeds
vanaf 2015 het geval kan zijn. De productie gaat
dan wel langer door op een laag niveau.

Baankeuze

Okullo, S., F. Reynès en M.W. Hofkes (2014) Modeling peak

Jonge afgestudeerden die meer

Discussion Paper, 036.

oil and the geological constraints on oil production. CentER

risico­oekend zijn dan gemiddeld,
z
kiezen vaker banen met een hoog

Loonontwikkeling

Wat zorgt ervoor dat lonen van werknemers op oudere leeftijd blijven doorstijgen? Deelen en Euwals
onderzoeken wat de rol is van de wage cushion, ofwel
de ruimte tussen de werkelijke lonen en de in cao’s
afgesproken maximale contractlonen. Hiervoor
gebruiken de auteurs gegevens uit 22 Nederlandse
industriesectoren over de periode 2006–2010. Het
blijkt dat lonen in de publieke sector over het algemeen dicht bij in cao’s vastgelegde loonschalen
blijven. In de private sector daarentegen stijgen
contractlonen regelmatig door tot ver boven vastgelegde loonschalen. Dit komt vaker voor bij oudere
werknemers en in zo’n geval ligt de contractloonstijging vaak ook hoger dan gemiddeld. Het stijgende loonprofiel voor ouderen wordt dus deels door
de wage cushion in de private sector veroorzaakt.

inkomensrisico of een lage werk­
zekerheidsgarantie. Afgestudeerden
die geduldiger zijn, kiezen vaker
een baan met een steil loonprofiel,
waarbij ze in het begin van hun
carrière relatief weinig verdienen
maar in de toekomst meer kunnen
krijgen. Wanneer afgestudeerden
in een baan terecht komen die niet
in lijn is met hun risicopreferenties,
wisselen ze van baan. Deze theoretische voorspellingen zijn empirisch
bewezen door Fouarge et al. Hiervoor gebruiken de onderzoekers
gegevens over de risicopreferenties
van 4584 afgestudeerden.
Fouarge, D., B. Kriechel en T. Dohmen
(2014) Occupational sorting of school

Deelen, A. en R. Euwals (2014) Do wages continue increasing

rences. IZA Discussion Paper, 8355.

De pensioenvervangingswaarde is de ratio van het
inkomen na, en het inkomen voor pensionering.
Wanneer deze lager is, zodat het inkomen na pensionering lager is dan daarvoor, kan worden verwacht
dat mensen tijdens hun werkzame leven meer sparen om dit gespaarde vermogen na hun pensionering te kunnen gebruiken als aanvulling op het gedaalde inkomen. De spaarquote van huishoudens is
dan stijgend bij een dalende pensioensvervangingswaarde. Zandberg vindt aan de hand van onderzoek
met gegevens over 1204 ouderen in de VS over de
periode 1992–2010 echter geen empirisch bewijs
voor deze hypothese. Wel is de vermogensgroei
voor pensionering bij huishoudens met de hoogste
pensioenvervangingswaardes erg klein. Daarnaast
zijn er weinig huishoudens waarvan het vermogen
na de pensionering afneemt, en blijven sommige
huishoudens zelfs sparen na hun pensionering.

graduates: the role of economic prefe-

at older ages? Evidence on the wage cushion in the Nether-

Pensioensparen

lands. CPB Discussion Paper, 282.

Vacatures

Het aantal openstaande vacatures is in juni 2014 ten opzichte van een jaar eerder met zestien procent toegenomen, van 97.000 tot 113.000. De grootste toename van
het aantal vacatures was in commerciële dienstverlening,
waar het aantal met 11.000 groeide tot ruim 70.000. De
Jaargang 99 (4692) 28 augustus 2014

Zandberg, E. (2014) Retirement replacement rates and saving behavior. Netspar Discussion Paper, 032.

16%

banengroei lijkt zich niet te beperken tot enkele onderdelen: in alle sectoren waren er aan het einde van het
tweede kwartaal meer vacatures dan een jaar eerder.
CBS (2014) Banen en vacatures naar bedrijfstak: grootste banenkrimp in de zorg. Webartikel, 14 augustus.

515