Redactioneel: Geen krimp

Redactioneel

Albert Jolink
Hoofdredacteur ESB
a.jolink@sdu.nl

Geen krimp

H

et Nederlandse kabinet liet onlangs
weten onorthodoxe beleidsmaatregelen
om de economische recessie te bestrijden niet langer uit de weg te gaan. De
kennelijk orthodoxe beleidsinstrumenten werkten
niet meer in deze barre tijden, waarin de werkloosheid oploopt en het begrotingsoverschot omslaat
in een tekort. Met een beetje fantasie kan men de
v
­ arianten van werkverschaffing al schetsen, waarin
onorthodoxe maatregelen zich aaneen rijgen, met
werklozenlegers die, met spade in de aanslag,
op weg gaan om een nieuw Amsterdams bos aan
te leggen, of de turfvelden in het oosten van het
land te herontsluiten, of om een nieuwe afsluitdijk
of kanaal te graven. De onorthodoxie kent geen
grenzen.
Het kabinet heeft tevens aangegeven dat in de war
on economic crisis alles is toegestaan en geen enkel
huisje meer heilig is. De zengende onorthodoxie van
het kabinet laat geen post op de begroting meer
ongemoeid als dit minder uitgaven of meer inkomsten
betekent. Dit betekent echter niet dat de hypotheekrente aftrek of de ontwikkelingssamen­ erking of de
w
JSF nu onmiddellijk ter discussie staan; deze posten
zijn dan weliswaar niet heilig maar in de handen van
sommige ministers dan toch in ieder geval veilig. Het
ziet er naar uit dat de aanrecht­ ubsidie een minder
s
rooskleurige toekomst tegemoet gaat, tenzij ook hier
een minister voor gaat liggen. Het blijft echter wel
de vraag waarom deze maat­egelen als onorthodox
r
worden aangemerkt, zeker als ze al decennia de
economische discussie bepalen.
De directeur van het Centraal Planbureau, Coen
Teulings, heeft inmiddels laten weten dat de veronderstellingen van de decemberramingen moeten
worden bijgesteld, en dat de economische recessie
nu een echte economische crisis dreigt te worden.
Daarmee verbleken alle inzichten op wat orthodox of
onorthodox is, en moet de aandacht worden gericht

op beleidsmaatregelen die snel effect hebben, maar
vooral bijdragen tot een versterking van de structuur
op langere termijn. Met een voorspelde economische
krimp van 3,5 procent en een daling van de relevante wereldhandel van bijna tien procent is geen
tijd meer voor politiek geharrewar over partijpolitieke
stokpaardjes. De economische dijken staan op doorbreken en naar het zich laat aanzien zal de toename
van het aantal werklozen in twee jaar tijd verdubbelen bij een daling van de beroepsbevolking. Er is op
dit moment geen zinnig woord te zeggen over 2011
maar de voorspelde ontwikkelingen voor 2010 geven
weinig reden tot optimisme voor de jaren erna.
Tegelijkertijd is het duidelijk dat de oorzaak en de
oplossing moeten worden gezocht in de internationale conjunctuur. In een open economie zoals de
Nederlandse economie, zullen de golven van de
internationale economische ontwikkelingen versterkt voelbaar zijn in de invoer en wederuitvoer,
waardoor binnenlandse beleidsmaatregelen geen
oplossing zullen zijn voor de economische crisis.
Het ligt meer voor de hand om als overheid de
exportpositie van Nederland te verdedigen door
internationaal ­ rotectionisme de kop in te drukken,
p
door Europese samenwerking te bevorderen en
door de Nederlandse economie te laten hervormen
tot een internationaal concurrerende economie.
Met name de ­ ervormingen van de economie
h
vragen om een langetermijnvisie op de concurrentiekracht van Nederland die verder gaat dan
alleen ­oonkostenmatiging. Na handel en landbouw,
l
scheepsbouw en textiel, zaadveredeling en chips,
wordt het tijd om de flexibiliteit van de Nederlandse
economische structuur op de proef te stellen. Meer
dan eens is het tijd voor de creative destruction
van Schumpeter. Welke kennisintensieve slag moet
de Nederlandse economie slaan om in 2015 weer
mee naar boven te drijven? Welke concentratie van
kennis moet de Nederlandse overheid stimuleren in
i
­ndustriële complexen?
In de tussentijd zullen de werknemers van vandaag
en de werknemers van de toekomst de crisis moeten
zien door te komen, in de wetenschap dat er veel
van hen zal afhangen. De werknemers van nu zijn
ook de consumenten die de economie zullen aanjagen, maar kunnen dit alleen doen als er vraag is naar
hun capaciteiten en vaardigheden. Het aanbod van
arbeid zal zich moeten scholen in de nieuwe eisen
van de vraag naar arbeid. Hierin kan de overheid een
rol spelen als kennisbemiddelaar, zonder te vervallen in dirigisme noch zich te verschuilen achter een
markt. Voor 2009 is het een illusie nog te denken in
termen van afwending van het onheil en zit er niets
anders op dan de schade te beperken; voor 2010
kan men zich voorbereiden op de grote klap; voor
2011 zou er maar een doel voor ogen moeten staan:
geen krimp.

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

ESB

94(4554) 20 februari 2009

99