Pas-de-vieux
Aute ur(s ):
Theeuw es, J.J.M. (auteur)
Vooruitlopend op zijn emeritaat vervult de reeds kalende, maar geestelijk nog kwieke auteur een functie als directeur b ij de SEO. Op de
verschijningsdatum van deze ESB houdt hij tevens een inaugurele rede aan de Universiteit van Amsterdam.
Ve rs che ne n in:
ESB, 83e jaargang, nr. 4172, pagina 771, 16 oktober 1998 (datum)
Rubrie k :
Prikkel
Tre fw oord(e n):
pensioenen, vergrijzing
De vergrijzing wordt veroorzaakt door een grote hobbel in de bevolkingsgroei: eerst was er de lang gerekte geboortegolf die van1945
tot 1965 duurde en toen kwam de pil en was het afgelopen. Men had wel betere dingen te doen. Door deze toe- en afname uit het verre
verleden zitten we nu met een grote knobbel in de leeftijdsstructuur: de baby-boom generatie. Babyboomers zijn als het konijntje
waarin een cobra zich heeft verslikt en dat langzaam als een bobbel door het lange smalle slangelijf trekt. Eerst moet alles groter en
dan weer kleiner. De economie die de geboortengolf-generatie erft is te klein en wat ze achterlaten is te groot. Geboortengolvers zitten
hun hele leven op een kluitje: in de school, op het strand, in de file, op de arbeidsmarkt en op de woningmarkt. Nu komt het
slothoofdstuk. In de volgende decennia vergrijst dit kluitjesvolk.
Het beeld dat een vergrijsde samenleving oproept is van schuifelende oudjes die op een bank in het park de eendjes voeren. Het
openbaar leven zal zich aanpassen aan kippigheid, hardhorigheid en oude botten. In de volgende eeuw wordt alles groter: grotere
parkeerborden, reusachtige haaietanden op het wegdek en reclameborden met de afmeting van een voetbalveld. Radiosignalen,
autotoeters en kerkklokken worden luider dan een jumbojet op een te korte startbaan. Het leven wordt stroperig: treinen stoppen langer
in stations en roltrappen stijgen op slakkensnelheid. Pessimisten verwachten een verstolde en vertraagde economie waarin de
economische vitaliteit een enorme dip maakt.
Zeker, de economie zal veranderen door de vergrijzing. Het aanstormend grote aantal oudere mensen in de samenleving wordt echter veel
te veel als een probleem ervaren. Oud is niet hetzelfde als dood. Oud worden gaat over in leven blijven. Niets is zo vitaal als steeds maar
langer leven. Een beter beeld wordt opgeroepen door het Nederlands Danstheater III. Dat is een in 1991 opgerichte groep dansers van
boven de veertig. Voor deze dansers is een nieuwe choreografie ontworpen die ze met verve dansen. Het is hun ‘pas de vieux’. Het is
anders, het is uitdagend en het heeft bravoure.
De grijze golf is niet beangstigend. Het economisch bestel zal zich schikken naar het groter aantal ouderen. Kijk maar hoe de economie in
de afgelopen decennia is veranderd door de hogere participatie van vrouwen. Onze manier van produceren en consumeren is nu totaal
anders dan ze in 1970 was, toen de toestroom van vrouwen naar de arbeidsmarkt pas echt begon. We eten, zorgen en werken anders dan
toen. We winkelen na zessen en we werken veel meer in deeltijd. Crèches en kinderopvang zijn uit het niets opgekomen. De economie is
vierentwintiguurs geworden. De dienstensector is enorm gegroeid door en voor werkende vrouwen en tweeverdieners. Het zou
interessant zijn om te meten of niet een deel van het succes van het poldermodel te wijten is aan de opkomst van de werkende vrouw.
Onze economie is rekbaar en zal zich makkelijk aanpassen aan een groter aantal oudere werknemers en consumenten. Opnieuw
verschuiven dan consumptiepatronen en komen er grote veranderingen op de huizenmarkt, op de kapitaalmarkt en in de zorg- en
dienstensector. Er ontstaan nieuwe niches op de markt, nieuwe investeringsmogelijkheden, nieuwe werkorganisaties. Het worden
gouden jaren.
Er komen meer oudere werknemers die vermoedelijk na het minder aantrekkelijk worden van de vut-regeling ook langer zullen blijven
werken. Hoe zit het met de arbeidsproductiviteit van een oudere beroepsbevolking? Het is moeilijk daar definitieve uitspraken over te
doen. Er zijn vaardigheden waar mensen gemiddeld vroeg in pieken en bij andere komt de piek pas met de jaren. Mensen pieken vroeg in
atletische prestaties. Alhoewel duursporters zoals marathonlopers weer later pieken dan 100-meter sprinters. De piek in management en
bestuurlijke vaardigheid komt op late leeftijd. Een regeringsploeg is meestal gemiddeld een stuk ouder dan het team van Ajax. Sommige
creatieve vaardigheden houden we een leven lang op hoog niveau vol en anderen slechts voor een korte periode. Een recente
advertentie van Start vertelt over de enorme productiviteit van Pablo Picasso en Coco Chanel op zeer hoge leeftijd. Adam Smith was 54
toen de Wealth of Nations verscheen en John Maynard Keynes was even oud toen de General Theory werd gepubliceerd. Andere
vaardigheden zoals zuivere wiskunde worden minder met het ouder worden. Veel hangt af van welke vaardigheden de economie in de
volgende eeuw nodig heeft. Indien het gaat om vaardigheden waarin de mens op late leeftijd of zijn hele leven piekt, dan zitten we goed.
In elk geval vraagt onze post industriële diensteneconomie andere vaardigheden dan de fysieke kracht die nodig was in de beton- en
staalindustrie van weleer. De informatie en communicatietechnologie kan goed uitpakken voor de nieuwe generaties oudere werknemers.
In elk geval zou een economie vol oude economen erg productief kunnen zijn. Er is hoop.
Copyright © 1998 – 2003 Economisch Statistische Berichten (
www.economie.nl )