Super Mario

Het grootste nieuws afgelopen week kwam uit Europa, niet Nederland. Mario Draghi, president van de ECB, kondigde aan, onder de noemer ‘Outright Monetary Operations’, om op grote schaal kortlopende obligaties van probleemlanden te zullen opkopen, mits ze zich onder een programma laten plaatsen via het noodfonds. Dat betekent zoveel als dat die landen moeten hervormen en bezuinigen. Draghi’s plan is een zeer belangrijke stap voorwaarts in de oplossing van de Eurocrisis. En die kwam niet van onze politici, helaas.

In navolging van Paul de Grauwe heb ik vaak betoogd dat de rentes in de perifere landen het gevolg zijn van selffulfilling marktpaniek die gestopt kan worden als de ECB ingrijpt. En wat zien we? De rentes op staatsobligaties in perifere landen kwamen direct omlaag. De Spaanse 10-jaars rente kwam 1 procent lager uit ten opzichte van 30 augustus en staat nu op 5,64 procent. De Italiaanse rente daalde 0,73 procent tot aan 5,07 procent nu. Zolang de Italiaanse en Spaanse rentes rond de 5 procent blijven schommelen kunnen ze het nog heel lang uitzingen. Zie ook de figuur met cijfers van de Financial Times.

De Duitse 10-jaars rente steeg met 0,19% tot aan 1,52%, terwijl de Nederlandse rente 0,14% steeg ten opzichte van 30 augustus tot aan 1,88%. Ik heb Jan-Kees de Jager – babbelt altijd vrolijk over de rente en de Nederlandse kredietwaardigheid – nog niet gehoord dat we nu onmiddellijk meer moeten bezuinigen…

Jens Weidmann, president van de Duitse centrale bank is tegen Draghi’s plan. De Duitse pers reageerde soms op het hysterisch af. Der Bild had het over een “blanco cheque voor schuldenlanden”, Die Welt had het over “de dood van de Bundesbank”. De Frankfurter Allgemeine Zeiting schreef dat er “niet langer meer een scheiding bestaat tussen het monetaire en het budgettaire beleid”. Allemaal over the top. Veel Duitsers willen nog steeds niet erkennen dat het schuld- en boeteverhaal niet klopt. En dat de eurocrisis zich niet alleen met stokslagen en vasten laat oplossen.

Zonder dat Draghi ook maar één obligatie heeft opgekocht zien we nu dat de kans dat bijvoorbeeld Italië en Spanje in grote problemen komen met de overheidsfinanciën substantieel is verminderd. Nu de bazooka er is, neemt de kans juist af dat die ooit hoeft te worden ingezet.

Draghi is slim geweest door de bal direct bij de politici te leggen: alleen liquiditeitssteun als landen zich melden bij het noodfonds waar ze onder curatele komen te staan. Daarmee lijkt het gevaar van monetaire financiering het kleinst denkbare. Zeker geen blanco cheque dus.

Daarnaast heeft Willem Buiter al een aantal keren de non-inflatoire capaciteit van de ECB geschat op zo’n 3000 miljard euro. Dat zal nu mogelijk lager zijn omdat de ECB allerlei insolvabele banken in leven houdt. Maar goed, voorlopig hoeven we niet te vrezen voor inflatie.

En als onze politici echt niet willen dat mogelijke verliezen bij het openmarktprogramma van Draghi monetair worden gefinancierd, dan kan dat. Ze moeten dan direct de ECB beloven dat alle mogelijke verliezen budgettair worden gefinancierd, dus direct de door de Europese belastingbetalers. Alleen dan hoeft de ECB geen mogelijk verlies aan geloofwaardigheid te riskeren. Maar zolang onze politici zelf weigeren de crisis op te lossen moeten ze hun mond houden over dat de onafhankelijkheid van de ECB in gevaar zou komen.

Hetzelfde geldt voor het argument dat Draghi’s operatie niet democratisch gelegitimeerd zou zijn.  Als je dat echt vindt: boter bij de vis. Lever de minimale fiscale instituties en de democratische controle daarop waarmee de muntunie kan werken. Zo niet: stop met zeuren. Overigens hebben we al een paar jaar gezien de Eurozonelanden zeer democratisch gelegitimeerd een potje van de eurocrisis maken. Dat Europa met democratisch gelegitimeerde instituties beter zou gaan functioneren, moet daarom worden bezien.

Als belangrijkste kritiek wordt iedere keer weer het moral hazard argument van stal gehaald. Landen zouden te weinig doen om hun economie en begroting op orde te brengen als de ECB ingrijpt. Maar dat is de prijs die we betalen voor politici die vooralsnog weigeren om stappen te zetten naar verdere Europese integratie. We hebben wel strenge regels maar geen sterke politieagent in Europa. Waarom? Omdat onze politici gewoon geen soevereiniteitsoverdrachten naar Europa willen. Dus kan niet direct worden ingegrepen in de begroting of de economie als dingen misgaan en blijft moral hazard een probleem.

Is het moral-hazardargument dan geen voldoende argument om dan maar niets te doen? Nee. Zonder ingrijpen van de ECB zou de paniek op de obligatiemarkten aanhouden en dan zou de euro het vanzelf begeven. Overigens kan dat ook via een heel groot noodfonds van zo’n 3000 mld euro, een banklicentie voor het noodfonds of euro-obligaties, maar ook die hebben onze politici nooit geleverd.

Iedereen die ‘moral hazard!’ roept bij alles wat er in Europa gebeurt in de richting van de perifere landen moet kiezen of delen: moral hazard kan alleen verdwijnen met verdere federalisering of het stoppen van de euro. Andere smaken zijn er domweg niet. Overigens kan de euro best overleven zonder een federale structuur.

We zijn er nog niet. We hebben ook een bankenunie nodig en een herstructurering van de schulden van Griekenland, Portugal en Ierland. Maar Draghi’s plannen zijn hoe dan ook goed nieuws.

Epiloog: Wat betekenen Draghi’s plannen voor de Nederlandse verkiezingen?

Als de Nederlandse politieke partijen consistent zijn dan zouden alle partijen, behalve PvdA, SP, D66 en GroenLinks, tegen de plannen van Draghi zijn. Zie hier mijn analyse van de Nederlandse politieke partijen over de Eurocrisis.

Ik zou het interessant vinden als de Nederlandse journalisten eens flink zouden doorzagen bij Rutte, Wilders, Van Haersma-Buma, Slob, Van der Staaij en Thieme of zij inderdaad tegen Draghi’s plannen zijn, gezien hun ingenomen standpunten dat de ECB dit eigenlijk niet mag doen.

Roemer van de SP viert Draghi’s stap als een bevestiging van het eigen gelijk dat de ECB moet worden ingezet. Ze vergeet de kiezer echter te melden dat de SP tegen strikte conditionaliteit is bij Europees ingrijpen, maar Draghi stelt dit als een noodzakelijke randvoorwaarde. De SP is dus inconsequent.