Reorganiseren
bij windkracht
acht
Inmiddels begint alom het gevoel te
mtstaan dat de reorganisatieprocessen
indelijk eens flink op gang moeten koDe organisatiestructuur van de overnen omdat het anders te laat is. Een geheid loopt achter bij de maatschappelijroe1 dat we overigens geenszins reserveke ontwikkelingen die de overheid helpt
,en voor de reorganisatie van het openbeheersen. Dat geldt zowel voor de ex)aar bestuur. Ik deel die mening: de tijd
terne organisatie van de overheid – dus
roor een noodzakelijke reorganisatie is
voor de verdeling van taken en bevoegdd bijna op. Willen we er nog iets van teheden tussen rijk, provincie en gemeen- (echt brengen, dan is het nuttig enkele esten, alsmede derzelver wenselijke be- sentiële belemmeringen onder ogen te
drijfsgrootte – als voor de interne orga- zien die elke overheidsreorganisatie benisatie. Sedert de met dichtregels versier- dreigen. Daarnaast dienen we rekening
de rapporten van de Commissie Hoofd- te houden met de extra moeilijksheidstructuur Rijksdienst begrijpt niemand
graad die het reorganiseren onder uiterst
meer dat er nog iets goed loopt binnen de ongunstige omstandigheden meebrengt.
geheel verkokerde en elkaar bestrijdende
De veranderingen van de taak- en bedepartementen waaruit de rijksoverheid voegdhedenverdeling tussen rijk, prois samengesteld.
vincies en gemeenten houden even zovele
Beide problemen, de noodzakelijke reverschuivingen in van macht, invloed,
organisatie van de gehele ,,bedrijfstakw positie. Er zijn niet alleendoor belangenoverheid en die van de rijksdienst, staan organisaties en actiegroepen beschermde
al lang op de agenda om aangepakt te
maatschappelijke belangen in het geworden. De reorganisatie van het binding, maar tevens die van vele ambtenanenlands bestuur is al in een wetsontren, bestuurders en politici. De weerwerp neergelegd waarin vele belangrijke standen tegen dergelijke veranderingen
problemen worden aangepakt.Ten eer- zijn, zoals overal bekend, zeer groot. De
ste dient het rijk grootscheeps taken en
neiging om niettemin noodzakelijke rebevoegdheden te decentraliseren naar
organisaties door te drukken is gering.
provincies en gemeenten. Vervolgens Er bestaat geen politieke belangstelling
moeten er nieuwe provincies komen, in
voor. Althans, er is politiek niets aan te
elk geval wat taakpakket betreft en vaak
verdienen. Kiezers willen woningen,
ook in verkleinde omvang. Een proliefst onder de kostprijs; zij willen geen
gramma van gemeentelijke herindeling
kernenergie, maar verkeersveiligheid,
dient de te geringe bedrijfsgrootte aldaar
een rechtvaardige belastingheffing en
tegen te gaan.
zitplaatsen in de trein. Zij zijn niet geinDe interne herstructurering van de
teresseerd in de produktie van het beleid
rijksdienst zelf is al vaak onderwerp van
dat daartoe moet leiden. De meeste parnotaproduktie geweest, maar nog naulementariërs trouwens ook niet. Bewelijks aangepakt. De interne problewindslieden die naar reorganisatie stremen bij het rijk liggen zowel op het niven, betalen dus wel de politieke kosten
veau van de politieke als op dat van de
van weerstanden van alle benadeelden,
ambtelijke beleidsvoorbereiding en -bemaar oogsten bij de kiezer geen politieke
slissing, zodat de interdepartementale
baten. Integendeel, slechts de burgers
coördinatie op twee niveaus moet worvan samengevoegde gemeenten of geden bevochten. Ook de bestuursinstru~plitsteprovincies vragen woedend hun
menten als wetgeving, planning, finan- aandacht. Zou zo’n bewindspersoon teciering, informatievoorziening en perso- gen de zin van de ambtenaren rijkstaken
neel schieten hevig te kort.
decentraliseren? De persoon heeft die
dames en heren veel te hard nodig om
nog een enkele verkiezingsbelofte waar
te maken. Kortom, reorganisatie bij de
overheid lukt slechts als het eigen functioneren van die bewindslieden op het
spel staat. Aangezien we in dat stadium
zijn geraakt op rijksniveau, is het aanpakken van de reorganisatie toch verantwoord, zelfs onafwendbaar. Derhalve
moeten we zeer zorgvuldig te werk gaan.
De extra moeilijkheden waaronder nu
reorganisaties zouden worden verwezenlijkt, liggen voor het opscheppen. In de
eerste plaats blijven de burgers, ten onrechte gesteund door politieke partijen,
meer beleid vragen dan geleverd kan
worden. De kiezers bieden verdeeldheid
in plaats van steun en beklagen zich vervolgens over de verrotte politiek. Ten
tweede: er wordt bij de gemeenten al
hardhandig bezuinigd, bij de departementen zal dat ook wel binnen enkele
jaren afgedwongen worden. Die bezuinigingen leggen een bikkelharde druk op
het bestuurlijk proces en het ambtelijk
apparaat. Reorganisaties leiden tot extra
spanningen en problemen, die in de
praktijk extra middelen vragen. Met andere woorden: reorganiseren kost op
korte termijn veel geld, op lange termijn
levert het wellicht grote(re) baten op. Dit
nog los van structurele kosten van nieuwe organisatorische oplossingen. In elk
geval moet men op korte termijn kiezen
tussen beleid en organisatie. De kiezer
weet wel wat hij liever heeft en de politicus dus ook.
Ten slotte: snelle veranderingenenonvoorzienbare problemen kunnen slechts
worden opgevangen door een goed georganiseerd en geoutilleerd overheidsapparaat. Slechts de meest noodzakelijke
ingrepen zijn verantwoord in dit moeilijke keuzeproces. Reorganisatie van het
schip van staat op open zee bij windkracht acht vraagt moed; of de bewindslieden de aanwezige moed aan dit onderwerp spenderen, vraag ik mij af.