Promotiebespreking: Devi Brands

Vervoer per auto draagt voor velen bij aan de kwaliteit van het leven, omdat het gemakkelijke en comfortabele reismogelijkheden biedt. Autoverkeer leidt echter ook tot filevorming en vervuiling. Om steden ook in de toekomst bereikbaar en leefbaar te houden is het nodig om oplossingen te vinden voor deze externaliteiten. Mijn proefschrift richt zich op zo’n beleidsoplossing, namelijk verhandelbare mobiliteitsrechten.

Het idee van verhandelbare rechten voor mobiliteit is om weggebruikers een financiële prikkel te geven om tijdens de drukste momenten de weg te mijden. Dit beleid kan als volgt worden vormgegeven: weggebruikers krijgen een aantal spitsrechten die zij kunnen inzetten om tijdens te spits onderweg te zijn. Wie vaker in de spits rijdt, zal meer rechten moeten kopen en betaalt dus meer. Mensen die de spits vermijden kunnen hun rechten juist verkopen. Het systeem kan zo worden ontworpen dat het voor de gemiddelde weggebruiker geen extra kosten met zich meebrengt.

Mijn onderzoek toont met behulp van experimenten aan dat verhandelbare rechten, mits goed opgezet, kunnen werken. Bij een van de experimenten konden Chinese studenten hun recht verhandelen om al dan niet tijdens de ochtenddrukte te ontbijten in de campuskantine. De resultaten tonen aan dat het systeem inderdaad het aantal ontbijtmomenten in de spits aanzienlijk vermindert, met ongeveer twintig procent. De resultaten van een experiment met verhandelbare parkeerrechten in Nederland suggereren dat de deelnemers die actief handelen in de rechten hun gedrag aanpassen door minder te parkeren, zoals beoogd bij de opzet van het experiment.

Mijn proefschrift geeft daarmee een eerste empirische indicatie dat verhandelbare rechten succesvol transportbeleid zouden kunnen vormen. De resultaten laten zien dat deelnemers het concept van verhandelbare rechten begrijpen en weten hoe ze die kunnen gebruiken in een mobiliteitssetting. Verhandelbare mobiliteitsrechten zouden daarmee een effectief en haalbaar alternatief kunnen vormen voor rekeningrijden. Een belangrijke volgende stap voor toekomstig onderzoek is het uitvoeren van een grootschalig experiment met spitsrechten. Een systeem met verhandelbare rechten kan ook voor andere doeleinden worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld het efficiënt verdelen van ruimte in tijden van corona.