Promotiebespreking: Daan Hulshof

Om de ambitieuze klimaatdoelstellingen te halen, geven overheden grote sommen uit aan subsidies voor hernieuwbare energie. In mijn proefschrift onderzoek ik hoe we die uitgaven onder controle kunnen houden, door het slim ontwerpen van energiemarkten en subsidiesystemen. De rode draad hierbij is asymmetrische informatie tussen de verschillende partijen in de energiemarkten, en de consequenties hiervan voor de rol van hernieuwbare energie.

Een belangrijke bron van informatie-asymmetrie is de onzekerheid voor eindgebruikers over de herkomst van de geleverde energie. Zij kunnen immers de energiebron niet controleren. Door deze onzekerheid komt de betalingsbereidheid van eindgebruikers voor duurzame energie niet tot uiting. Hierdoor lopen leveraanciers van duurzame energie inkomsten mis en is er meer subsidie nodig.

Uit mijn onderzoek blijkt dat consumenten, in tegenstelling tot bedrijven, bereid zijn om een behoorlijke premie voor vergroening te betalen. Dit impliceert dat beleidsinstrumenten, gericht op het reduceren van informatie-asymmetrie bij consumenten, de benodigde subsidies kunnen beperken. Dit vereist wel dat die instrumenten – waarvan groencertificaten de belangrijkste zijn – effectief zijn.

In de praktijk werken die groencertificaten echter niet optimaal, want de markten hiervoor worden gekenmerkt door een gebrek aan liquiditeit en transparantie, en door volatiele prijzen. Dit vermindert de aantrekkelijkheid en betrouwbaarheid van groencertificaten als middel om in hernieuwbare energie te handelen. Op zijn beurt draagt dit niet bij aan een stabiele business case voor investeringen in hernieuwbare energie, waardoor er hogere subsidies vereist zijn om deze investeringen uit te lokken.

Bij het vergeven van subsidies is het belangrijk dat deze doelmatig worden besteed, en dus niet voor investeerders resulteren in overwinsten. Een moeilijkheid hierbij is dat ieder project een ander subsidiebedrag vereist vanwege verschillen in projectkarakteristieken. Het subsidiesysteem houdt hier slechts beperkt rekening mee, wat bij wind-op-land resulteert in overwinsten van meer dan dertig procent van het subsidie­bedrag.

Om de uitgaven aan subsidies onder controle te houden, moet de overheid dus meer aandacht besteden aan projectkarakteristieken bij het bepalen van de subsidie om overwinsten te voorkomen. Daarnaast kan de overheid de marktopbrengsten voor hernieuwbare energie verhogen door voor eindgebruikers de informatievoorziening over de herkomst van energie te verbeteren.