De economische problemen in de V.S. zijn niet gering. Werkloosheid van rond de 8 procent, begrotingstekorten van bijna 10% van het BBP en een schuldquote die dit jaar boven de 100% uitkomt. Tel daarbij op de problematiek van de AOW (Social Security), zorgkosten voor ouderen (Medicare), garanties op hypotheek- en studieschuld, pensioenen voor overheidspersoneel en veteranen en de ongedekte verplichtingen lopen volgens schattingen op tot 14 keer het BBP. Terwijl de presidentskandidaten elkaar vervloeken, schreeuwt het land om competent economisch beleid, zoals de Paarse Plannen van Kotlikoff
Wat zijn de economische plannen van de kandidaten Barack Obama en Mitt Romney? Op de website van het Witte Huis, kun je hoofdstuk 3 van de Economic Report of the President “Restoring Fiscal Responsibility” nalezen. Een leuke titel, met voor een partijdige lezer de impliciete erkenning dat Obama nu onverantwoordelijk bezig is. Maar nee, in de traditie van de tweestrijd wordt de helft van het hoofdstuk gebruikt om de schuld (en staatschuld) aan Bush toe te schrijven. De Democraten zijn zich van geen schuld bewust. Vervolgens wordt er geschreven over het belang van het terugdringen van de tekorten, maar tot 2022 wordt het verwachte tekort nooit minder dan 4% van het BBP. Het voorgenomen beleid rept van gebalanceerde maatregelen aan inkomsten- en uitgavenkant, en verder over vereenvoudiging van het belastingstelsel. Erg concreet wordt het niet.
Hoe zit het dan bij de Republikeinen? Romney begint allereerst met forse kritiek op het beleid van Obama, en toont dan een baaierd aan plannen om orde te scheppen in de staatshuishouding. Aan de inkomstenkant kunnen we van de Republikeinen niets anders verwachten: Om te beginnen, geen verandering in de huidige lage belastingen op kapitaal voor de rijken, afschaffing van de belasting op erfenissen (The Death Tax), verlaging van de vennootschapsbelasting en 20 procent verlaging van andere belastingen. Ook aan de uitgavenkant wordt er flink huisgehouden. Uitgaven moeten minder worden dan 20% van het BBP, hetgeen volgens Romney bij een economische groei van 4% per jaar haalbaar is in 2016. Verder wordt de publieke omroep, kunst, en juridische bijstand voor de armen drastisch gekort (besparing: 600 miljoen), en subsidies voor “family planning” afgeschaft (besparing 300 miljoen). Samen goed voor 0,05 procent van het tekort van 1,6 biljoen (trillion). Veel meer wordt gewonnen door het afschaffen van verspilling (50 miljard, oftewel 3 procent van het tekort). Natuurlijk zouden die verkwistende Democraten daar nooit aan hebben gedacht.
De spoedbehandeling voor zulk cynisch, onverantwoord, zeg maar doodziek beleid, is eenzelfde therapie als Griekenland en Itali‘ nu ondergaan. Lucas Papademos en Mario Monti zijn beide economen met topopleidingen en goede wetenschappelijke ervaring. En beiden zijn bezig om in moeilijke omstandigheden drastische hervormingen en bezuinigingen door te voeren. Helaas hebben ze geen democratisch mandaat, waardoor ze wellicht niet doortastend genoeg kunnen zijn. In de VS krijgt de kiezer wel een optie: via www.americanselect.com kunnen ze stemmen op de bekende econoom Laurence Kotlikoff.
Bij Kotlikoff zijn er geen halve maatregelen. In zijn eigen woorden: In fact, maintaining current policy is both extremely dangerous and radical. The reforms I propose would change many things very quickly and fundamentally, but they are the safe bets for our economy, ourselves, and our children. Hij heeft Paarse Plannen voor onderwijs, zorg, energie, en voor de fiscaal belangrijke intergenerationele verdeling, AOW, en belastingen. Voor de zorg lijkt zijn plan erg veel op het ontwerp van het Nederlandse zorgstelsel. Voor onderwijs en energie zijn de plannen zoals we zouden verwachten van een econoom: de prikkels liggen goed en er zijn subsidies of verhandelbare rechten in geval van externaliteiten.
Bij het doorschuiven van rekeningen naar de toekomst neemt hij een moreel standpunt in: intergenerationele neutraliteit. De regering moet in ieder geval zorgen dat er voor alle beleidsplannen intergenerationele rekeningen worden gemaakt, en dat er bij elk jaarlijks budget ook een intergenerationele balans wordt gemeld. Ook bij AOW plannen is er een combinatie van goede prikkels, effici‘nte uitvoering en generationele neutraliteit.
De belastingplannen zijn wellicht nog ingrijpender, maar de principes zijn economisch helder. De prikkels voor werken en sparen moeten goed liggen, uitvoeringskosten moeten laag zijn, en het systeem moet eerlijk en progressief, zijn. Dit wordt ingevuld met een consumptiebelasting (17.5%) voor huishoudens en bedrijven op alle goederen en diensten met een lump-sum teruggave voor huishoudens (afhankelijk van samenstelling) om de armste te ontzien. Sociale verzekeringen worden bekostigd door een tarief op alle bovenmodale inkomens, zonder plafond.
Het meest radicaal, maar volgens Kotlikoff onontbeerlijk, zijn de veranderingen in de regels voor de financi‘le sector die nodig zijn om te zorgen dat we nooit meer aangerand worden door bankiers in samenspel met hun beleids- en toezichtslakeien. Kern van het plan is een systeem gebaseerd op transparante financi‘le intermediatie zonder depositogarantiestelsel. Alle deposito’s worden gedaan in Ômutual fundsÕ waar inleggers deelnemen in de leningen. Financi‘le instellingen die wel met vreemd vermogen willen werken, kunnen dat doen als de eigenaren persoonlijk aansprakelijk blijven. Veilig is het wel, maar een beetje vreemd vermogen zou de beheerders van de mutual funds wellicht beter bij de les houden.
Al met al gaat mijn voorkeur voor de komende verkiezingen uit naar paars, boven de ideologische strijd tussen links en rechts.
Auteur
Categorieën