Laten we niet vast blijven zitten in de logica van het huidige energiesysteem

Het kernpunt van mijn bijdrage was dat we een weg op gaan waarbij we huishoudens minder inzetten dan mogelijk is. Een kans die we missen omdat we vastzitten in de logica van het huidige systeem. Om huishoudens meer mee te nemen, is dynamische saldering nuttig. Alles overziend denk ik niet dat ik goede argumenten heb gelezen tegen een omslag naar dynamische prijzen en het meer betrekken van huishoudens.

Mogelijk was ik in mijn vorige stukken niet voldoende duidelijk over mijn ideeën. Ik begin met dynamische prijzen.

1. De Boer noemt vier nadelen van salderen, en benoemt dat dynamische prijzen die nadelen weg halen. Vervolgens schrijft ze dat dynamische prijzen niet verplicht kunnen worden vanwege privacy. Hier is de kern van ons verschil van inzicht. Laten we het daar gewoon bij zitten? Als we het eens zijn dat dynamische prijzen beter werken, misschien zelfs essentieel zijn, kun je ook creatief zijn en vragen hoe we daar komen. Ik vind het ongewenst om vaste prijzen binnen een dag als de standaard te blijven zien, omdat het nu eenmaal altijd zo is geweest en de regels zo zijn dat het zo blijft. Verdedig dat niet. Verander dat!
2. De Boer schrijft dat (dynamische) teruglevertarieven vergelijkbaar zijn met dynamische prijzen + salderen. Daar heb ik twee opmerkingen bij. Als eerste, er is één groot verschil: de belasting. Het punt blijft dat de overheid de energie twee keer wil belasten als ik de die voor mijn buurman op wil slaan (tenzij ik samen met mijn buurman een juridische constructie optuig). Dat is een effectieve belasting op thuisbatterijen, en dat is een gemiste kans en een onnodig nadeel ten opzichte van het bedrijfsleven dat energie met batterijen kan opslaan zonder die dubbele belasting.
   Mijn tweede opmerking is dat voor teruglevertarieven per uur, dezelfde informatie nodig is als voor dynamische prijzen. Dus als we een oplossing kunnen vinden voor privacy vragen bij teruglevertarieven, dan ook bij dynamische prijzen?
3. De Boer is heel optimistisch over de flexibele vraag, en over de apparaten die slim inspelen op de prijs. Maar dan is het toch essentieel dat de prijs die huishoudens betalen meebewegen. Anders ga je toch je warmtepomp er niet op instellen? Misschien heeft zij het model in gedachten om zogenaamde load-aggregators in te zetten: bedrijven die huishoudens een contract aanbieden om de aansturing van de apparaten over te nemen, waarbij het voordeel van flexibiliteit wordt verdeeld tussen het bedrijf en het huishouden. De betreffende bedrijven krijgen data en het huishouden levert privacy in (!). We weten uit ervaring: grootschalige toegang tot privé-data leidt tot concentratie en (te grote) marktmacht. Ik ben voorstander van een decentraal systeem waarbij huishoudens dynamische prijzen hebben, en zelf de parameters van hun flexibele vraag kunnen instellen.

Ook lijken wij een ander idee te hebben van de wenselijkheid van kleinschalige opslag achter de meter.

1. De Boer betoogt dat de volatiliteit van de energieprijzen weer een beetje afneemt. Maar mijn argument is niet dat de volatiliteit elk jaar sterk stijgt, maar dat die historisch sterk is gestegen en de komende jaren hoog blijft. Een spread van 10 euro per megawattuur binnen een dag (voorjaar 2023) is gigantisch en biedt kansen tot optimalisatie. Waarom zouden we huishoudens niet stimuleren om daaraan bij te dragen? De Boer is zeer optimistisch over de opslagcapaciteit die gaat komen. Als die er komt is het blijkbaar lonend, ook als die batterijen de spread wat beperken. Mijn punt is niet dat de markt stil zit. Mijn punt is dat het goed is als we huishoudens maximaal stimuleren om mee te doen.
2. Het punt dat we de auto niet mogen laden als de windmolens draaien omdat de leidingen dat niet aan kunnen is erg cru. Om het net te ontlasten, is het misschien een goed idee om wind- en zonneparken te verplichten om ook batterijen te installeren. Maar mijn punt is dat we ook meer zonnepanelen op daken willen, en dat voor die zonnepanelen thuisbatterijen en elektrische auto’s de ideale opslag zijn. Niet alleen voor je eigen zonnepanelen, maar ook voor die van de buren. Daarvoor is geen extra elektriciteitscapaciteit nodig. In tegendeel: directe opslag in de buurt waar ook de zonnepanelen staan ontlast het net juist. En er zijn geen nieuwe aansluitingen nodig. Dat lijken mij twee belangrijke voordelen.
   
   Het lijkt er op dat ik onvoldoende duidelijk heb gemaakt dat het niet mijn bedoeling is dat huishoudens de enige flexibele vraag en opslag leveren. Mijn suggestie is gewoon dat ze op volle kracht mee moeten doen, dat ze prosumenten kunnen worden, en dan een substantiële bijdrage leveren. Zoals ik in mijn artikel liet zien: negatieve prijzen concentreren zich tussen 13:00 en 14:00 uur,  als de zonnepanelen op de daken volop leveren. Het afgelopen pinksterweekend had drie dagen negatieve prijzen rond het middaguur.

Ook de vaste belasting van 15 cent per kilowattuur interpreteren wij anders.

1. Dat goedkope elektriciteit maatschappelijke kosten heeft wil ik best geloven, maar die kosten tellen onmogelijk op tot het huidige belastingtarief van 15 cent per kilowattuur. En als je die kosten wil beprijzen, moet je dat niet alleen voor de huishoudens doen, maar vooral ook voor de bedrijven. Net als bij klimaat, moeten die kosten aan de voorkant geregeld worden. Bij het klimaat doet de ETS dat, bij windmolens en zonneparken moet dat gebeuren bij het (soms niet) verlenen van vergunningen.
   
   Een energiebelasting op basis van de prijs in plaats van op volumeverbruik prikkelt bovendien nog altijd tot energiebesparing en doet dat bovendien gerichter. De belasting wordt het hoogst op de momenten dat de energievraag het grootst is. Dat is juist ook het moment waarop je energiebesparing het meest nodig hebt. Alleen op de momenten dat de prijs negatief is, zal de energieverspilling zonder belasting toenemen. Maar het is de vraag waarom je energiebesparing op die momenten straks zou moeten willen blijven aanmoedigen: de negatieve prijs geeft immers aan dat de energie op dat moment overvloedig is! Idealiter wordt die overvloedige energie opgeslagen, maar een negatieve prijs geeft aan dat dat kennelijk op dat moment onvoldoende mogelijk is. Die energie zal dus hoe dan ook verspild (moeten) worden. Een belasting van 15 cent per kilowattuur, terwijl de groothandelsprijs negatief is, vermindert de verspilling niet. Voor de volledigheid: ik sluit een kleine heffing op gebruik van het elektriciteitsnet (vraag en aanbod) niet uit; dat heb ik expliciet opgenomen in mijn vorig stuk en blog.

Bij elkaar genomen blijft voor mij staan dat we een omslag naar dynamische prijzen nodig hebben, dat we huishoudens maximaal willen betrekken, obstakels moeten oplossen en niet versterken, en dat in die context salderen efficiënt is en dus de maatschappelijke kosten van de transitie verlaagt.