■ Reinder Lok (CBS)
De fiscale aftrek voor eigenwoningbezitters is sinds 2012 met 5,9 miljard euro gedaald. Dit komt doordat steeds meer huishoudens gebruikmaken van de lage hypotheekrentetarieven.
In 2018 bedroeg de totale aftrek 28,3 miljard euro, waarvan 26,4 miljard hypotheekrenteaftrek en 1,9 miljard aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld. Op het hoogtepunt in 2012 was dit in totaal nog ruim 34 miljard (figuur). Met de aftrek daalt ook het belastingvoordeel van die aftrek. In 2018 leverde de aftrek voor de eigen woning gemiddeld een voordeel op van 230 euro per maand, 70 euro minder dan in 2012. Het belastingvoordeel van de aftrek eigen woning daalt sneller dan de aftrek zelf omdat het marginale profijtelijke tarief langzamerhand wordt beperkt.
Komende jaren wordt de beperking van de fiscale tarieven versneld doorgezet en wordt bovendien ook de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld in dertig jaar afgebouwd. De aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld is in 2005 met de Wet Hillen ingevoerd. De regeling beoogde eigenaren te stimuleren de hypotheeklening (sneller) af te lossen. Huishoudens zonder hypotheekschuld worden daarom beloond met de kwijtschelding van het eigenwoningforfait. Bij een kleine schuld kan ook een deel van het forfait worden kwijtgescholden.
In 2018 had zeventien procent van de woningeigenaren geen renteaftrek meer en dus alleen aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld. Bij de start van die aftrek volgens de Wet Hillen in 2005 was dat nog maar elf procent. Een groter aandeel van de woningeigenaren heeft dus daadwerkelijk de hypotheek helemaal afbetaald.
Huishoudens die de hypotheekschuld nog niet hebben afbetaald, betalen wel belasting over het zogenaamde eigenwoningforfait. Het eigenwoningforfait wordt vastgesteld als een percentage van de WOZ-waarde van de woning. Het totale forfait groeide sinds 2000 van 4,3 miljard euro naar bijna 8,6 miljard in 2017. In 2018 daalde het tarief maar werd dit toegepast op gestegen WOZ-waarden. Per saldo daalde het totale forfait in 2018 licht tot ruim 8,5 miljard. Komende jaren wordt het tarief van het eigenwoningforfait voor de meeste eigenaren stapsgewijs verlaagd ter compensatie van de beperking van de aftrek.
