■ Ad Stokman (DNB)
Het gemiddeld aantal kinderen per vrouw is in de loop van de tijd sterk afgenomen. Niet alleen kregen vrouwen minder kinderen, maar zij werden ook op latere leeftijd zwanger. Het gemiddeld aantal geboorten per Nederlandse vrouw daalde van 4,5 in 1900 naar circa 1,7, een niveau waarop het zich nu al geruime tijd bevindt (figuur). Daarmee ligt het aantal geboorten onder het theoretische niveau van circa 2,1 kinderen per vrouw, dat het minimum is waarop de bevolking zichzelf op den duur kan vervangen.
Naast de geschetste langetermijntendensen kunnen ook zaken als vertrouwen in de economie van invloed zijn. Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank blijkt dat op korte termijn veranderingen in de geboortecijfers samenhangen met de verwachtingen die mensen ten aanzien van de conjunctuur hebben. Een Granger-causaliteitstoets, gebaseerd op de periode 1987–2016, suggereert dat een hoger consumentenvertrouwen tot een hoger geboortecijfer per vrouw leidt.
Een tweede interessante bevinding is dat wanneer mensen een positief beeld hebben van hun eigen financiële situatie, ze eerder aan kinderen zullen beginnen; ze blijken daarbij vooral forward-looking te zijn. Dit kan worden opgemaakt uit een regressie-analyse, waarbij de mutatie in het geboortecijfer in een gegeven jaar t wordt verklaard uit de beoordeling in jaar t–1 van het algemene economisch klimaat en van de eigen financiële situatie, twaalf maanden terugblikkend en twaalf maanden vooruit. De rol van de eigen financiële situatie over een jaar blijkt zeer significant en is in omvang drie à vier keer zo groot als het oordeel over de algemene economische situatie twaalf maanden vooruit.
Tijdens de financiële crisis bereikte het geboortecijfer zijn hoogste niveau sinds lange tijd. Uit de figuur blijkt dat de daling nadien ex ante heel redelijk kon worden voorspeld op basis van vertrouwen in de eigen financiële situatie. Met het herstel van vertrouwen zal op enig moment dus ook het geboortecijfer weer de weg omhoog kunnen vinden.
