V^onjonctuur .;,
Japan
stagneert,
groei in VS
neemt toe
De derde-kwartaalcijfers voor de
Amerikaanse economic kunnen tot tevredenheid sternmen: de bbp-groei
bedroeg 2,8%, een behoorlijke vooruitgang ten opzichte van de 1,9%groei in het tweede kwartaal. Bovendien was de groei nog ongeveer 0,6%
hoger uitgekomen als er geen grote
schade aan de landbouw was opgetreden ten gevolge van overstromingen in het middenwesten van de
Verenigde Staten en droogte in het
zuidoosten. De consumentenbestedingen namen in het derde kwartaal toe
met 4,2% en de kapitaalinvesteringen
met 6,3%- De exportzijde deed het
door de recessie in grote delen van
de wereld echter minder goed terwijl
de import wel steeg, waardoor het
handelstekort toenam. Gunstig was
dat de sterkere groei niet ten koste is
gegaan van de inflatie: in het derde
kwartaal steeg het prijspeil met 1,6%,
tegen 2,3% in het daaraan voorafgaande kwartaal.
Japan weinig hoopgevend
De perspectieven voor de Japanse
economic wijzen nog steeds op stagnatie. Vanuit het bedrijfsleven komen
regelmatig berichten over reductie
van personeelskosten, hetgeen het
consumentenvertrouwen onder druk
blijft zetten. Ook de export komt
steeds sterker onder druk te staan ten
gevolge van de geapprecieerde yen.
De in dollars uitgedrukte handelscijfers tonen dit nog niet zo duidelijk
aan, aangezien de yen tevens ten opzichte van de dollar in waarde is gestegen. In September was sprake van
een overschot van $ 12,7 miljard. Vanuit regeringskringen wordt steeds vaker een hint gegeven richting nieuwe
stimulerende maatregelen, die vooral
zouden liggen in de sfeer van (inkomsten)belastingverlagingen.
1022
Verdeeldheid in Europa
Ondanks de opbeurende uitlatingen
van de Europese commissaris voor
economische zaken Christophersen
dat de Europese economic het dieptepunt heeft gepasseerd, stelde het statistisch bureau Eurostat dat de daling
van de industriele produktie zich de
komende maanden zal voortzetten.
De werkloosheid in Europa zal oplopen tot 18 miljoen, het hoogste niveau in dertig jaar.
Duitse perspectieven
In Duitsland is de inflatie in oktober
met 3,9% voor het eerst sinds vorig
jaar december onder de 4% uitgekomen. De ontwikkeling van lonen en
producentenprijzen doen een verdere daling verwachten. Over de ontwikkeling van de Duitse economic
zijn de meningen echter enigszins
verdeeld. De zes Duitse economische
instituten die ieder halfjaar nun verwachtingen uitspreken zaten in hun
laatste rapport niet allemaal op dezelfde lijn. De gemiddelde opinie wijst
op 1,5% groei voor de Duitse economic in 1994, opgebouwd uit 1% voor
het vroegere West-Duitsland en 7%
voor de nieuwe oostelijke deelstaten.
Het DIW uit Berlijn verwacht echter
een verdere krimp met 0,5%, na 1,5%
krimp in 1993. De afwijkende mening van DIW houdt onder meer verband met de verwachting dat de investeringen verder terug zullen
lopen. De regering zou er volgens
DIW beter aan doen om in plaats van
bezuinigen de investeringen te stimuleren, wat nog bespoedigd zou kunnen worden door verdere renteverlagingen door de Bundesbank. De
overheidsfinancien vormen daarbij
echter een serieus probleem. Daar de
overheidsuitgaven met 5% zullen stijgen en de inkomsten maar met 3,5%,
zal het overheidstekort volgend jaar
toenemen van DM 78 miljard tot DM
107 miljard. De grootste boosdoener
vormen de overdrachten naar de
nieuwe deelstaten, die zullen stijgen
van DM 150 miljard naar DM 163 miljard.
Nederlandse consumenten
besteden goed
Na een gematigde krimp in het eerste
kwartaal, vertoonde de Nederlandse
economic in het tweede kwartaal
weer een bescheiden groei met 0,3%.
Vooral de met 1,8% gestegen consumentenbestedingen droegen hieraan
bij. De investeringen daalden (vooral
bij de overheid) sterk met 4,1%. De
scherpe daling van het consumentenvertrouwen in oktober is opmerkelijk. De Nederlandse ondernemers
zijn wat optimistischer en verwachten
voor de komende drie maanden een
lichte stijging van de bedrijvigheid.
De bezettingsgraad bereikte in September het laagste niveau sedert
1982, 80,5%. De industrie moet momenteel genoegen nemen met lagere
afzetprijzen. Het gemiddelde prijspeil
ligt, vooral door een daling van de exportprijzen, 1,3% onder dat van een
jaar geleden. De industriele produktie blijkt over juli en augustus te zijn
gestabiliseerd, na een daling over de
voorgaande maanden. Over de eerste
acht maanden kwam de produktie
3% lager uit dan een jaar geleden.
Europese renteverlagingen
Op 21 oktober verlaagde de Bundesbank, eerder dan de meeste marktpartijen hadden verwacht, het disconto
en de Lombardrente met een half procentpunt naar respectievelijk 5,75%
en 6,75%. De verlaging werd door
Bundesbankpresident Tietmeyer gemotiveerd met een verwijzing naar
de lagere Duitse geldgroei- en inflatiecijfers. Zo was juist bekend geworden dat de geldgroei van augustus op
September gedaald was van 7,2%
naar 7,0%, waarmee de Bundesbankdoelstelling voor 1993, een geldgroei
van maximaal 6,5%, binnen bereik
lijkt te komen. Ook de Duitse inflatie
vertoont een dalende trend, hetgeen
een week later nog werd bevestigd
door de bekendmaking van het oktobercijfer, dat met 3,9% 0,1%-punt lager was uitgekomen dan de maand
daarvoor. Behalve naar de Duitse
geldgroei- en inflatieontwikkeling
verwees Tietmeyer ook nog naar de
gestegen waarde van de Duitse mark.
Dit laatste gold zeker ook voor de
overige valuta’s in het EMS, waar
vooral de Belgische en Franse frank
gedurende de week voorafgaand aan
de Duitse discontoverlaging weer
sterk onder druk kwamen te staan.
Na de Duitse maatregel kregen beide
munten wat meer lucht.
De Duitse discontoverlaging vormde het startsein voor renteverlagingen in de meeste andere Europese
landen. Frankrijk heeft nu voor het
eerst de officiele rentetarieven durven te verlagen tot beneden de
niveaus die golden in juli voordat de
speculatiegolf tegen de Franse frank
op gang kwam. Ook Belgie voerde
een discontoverlaging door. Deze
stap werd op de valutamarkt goed
ontvangen en de Belgische frank kon
weer een beetje uit het dal kruipen.
Toch blijft het sentiment ten aanzien
van de Belgische munt kwetsbaar,
daar nog geen duidelijkheid is verkregen welke maatregelen de Belgische
regering nu precies gaat nemen om
de zwakheden van de economic aan
te pakken. Voorlopig zijn de onderhandelingen over een sociaal pact
vastgelopen en de regering bezint
zich nu op eigen maatregelen.
Nederlandse rentetarieven omlaag
In eigen land volgde De Nederlandsche Bank de Duitse discontostap
met een verlaging van de officiele tarieven met een kwart procentpunt.
Daarmee staat het belangrijkste
off icicle tarief, de voorschotrente, nu
met een waarde van 5,75% op hetzelfde niveau als het daarmee vergelijkbare Duitse discontotarief. De beleningsrente, het tarief waarmee de
centrale banken van dag tot dag de
geldmarktrente sturen, ligt in ons
land overigens nog steeds 0,3%-punt
lager dan in Duitsland.
Dollar en pond hoger
De Amerikaanse dollar profiteerde
sterk van de Duitse discontoverlaging
en b’ereikte tijdelijk een hoogste
koers van bijna/ 1,90. Later moest
de munt weer een stapje terug doen,
maar de meeste analisten zijn van
mening dat de vooruitzichten voor de
dollar nog altijd goed zijn. De dollar
trok niet alleen profijt van de renteverlagingen in Europa, maar werd
ook gesteund door het gunstige
nieuws inzake het verloop van de
economische groei in de VS.
Ook het Britse pond wist in koers
te stijgen. Veel belangrijker dan het
meevallende bbp-cijfer (de groei lag
0,6% hoger dan in het tweede kwartaal) was dat het Verenigd Koninkrijk
de grote afwezige was bij de Europese ronde van renteverlagingen. Nu de
Britten niet meer deelnemen aan het
EMS kunnen zij op monetair gebied
wat meer hun eigen plan trekken.
Veel marktpartijen verwachten dat de
Britse monetaire autoriteiten met een
verlaging van de basisrente zullen
wachten tot later in dit jaar. Bind november wordt namelijk de nieuwe begroting gepresenteerd. Om de bittere
pil van de te verwachten bezuinigin-
ESB 3-11-1993
gen te verzachten zou dan de rente
wat kunnen worden verlaagd. Daarbij dient te worden bedacht dat de
Engelse economic veel gevoeliger is
voor de beweging in de korte rente
dan de continentaal- Europese economieen, waar consumenten en bedrijfsleven veel meer met langlopende leningen werken.
Hausse op beurzen slechts
tijdelijk onderbroken
Railways. De inschrijving op de 1,4
miljoen aandelen werd meer dan
zeven maal overtekend. Maar de
Japanse beurs blijft kwetsbaar, zeker
nu de verwachtingen voor de economische groei naar beneden zijn bijgesteld. In toenemende maten worden
beleggers zich ervan bewust dat het
huidige koersniveau weliswaar
slechts de helft bedraagt van dat van
vier jaar geleden, maar dat de waardering op de aandelenmarkt, met een
gemiddelde koers/winst-verhouding
Op Wall Street werd opnieuw een record bereikt, maar ook de afgelopen
weken stonden vooral de Europese
beurzen in de belangstelling. De
verwachtingen dat de economic in
Europa het dieptepunt heeft gepasseerd werd versterkt door uitlatingen
van de zijde van de EG. Vooral Ameri-
FvanLanschot
Bankiers nv
SINDS1737
kaanse beleggers zien goede kansen
in Europa. In 1991 en 1992 ging meer
dan $ 30 miljard om aan buitenlandse
effecten in Amerikaanse handen, terwijl in de eerste helft van 1993 de
$ 20 miljard al gepasseerd is. In het
tweede kwartaal waren de aankopen
bijna het dubbele van het eerste
kwartaal, zodat de opgaande lijn zich
krachtig voortzet.
Eind oktober kon de Dow Jones
index, waarin de aandelen van dertig
ondernemingen zijn opgenomen, een
nieuw record optekenen waar het
niveau van 3700 tijdens de dag doorbroken werd. Al eerder echter Het de
breder gedragen Standard & Poors
index nieuwe records zien. In de
Verenigde Staten zijn het vooral de
winstcijfers die de koersniveaus dragen. De stroom van derde-kwartaalberichten kende over het algemeen
meer positieve dan negatieve verrassingen.
van zestig, op een recordniveau ligt.
Europese beurzen positief
De Duitse beurs wist record na
record te breken, vooral na de onverwacht forse verlaging van de officiele
rentetarieven door de Bundesbank.
Ook de Franse beurs kende nieuwe records, aansluitend op de, in
Frankrijk gevolgde, Duitse discontoverlaging. De beursintroductie van
Banque National de Paris was een
succes. De eerste dag kwam de koers
op FF 283,90, terwijl de introductiekoers FF 240 bedroeg. Tegen de achtergrond van de nog op stapel staande privatiseringen was het slagen van
deze actie voor de Franse regering
van grote importantie. Het volgende
belang dat afgestoten zal worden is
dat in Rhone-Poulenc.
De beurs van Londen moest na de
eerdere stijgingen een terugslag incasseren die volgde op de pessimistische uitspraken van de werkgeversorganisatie CBI. Overigens heeft de
beurs van Londen dit jaar een groot
absorptievermogen getoond. Bij de
beursintroducties gaat het tot nu toe
om een bedrag van een kleine drie
miljard pond. Dit nieuw aanbod heeft
de opmars van de beurs niet geremd.
Koersstijgingen Amsterdam
Ondanks een paar tussentijdse slech-
te dagen met een correctie van bijna
tien punten op de EOE-index zette
de Amsterdamse aandelenmarkt de
opmars in de afgelopen periode onverminderd voort. Per saldo wist de
index in twee weken tijd een koerswinst van ruim 5% te boeken. Onder
andere het snelle herstel van de dollar zorgde voor aanzienlijke koersstijgingen bij de internationale fondsen.
Japanse beurs blijft kwetsbaar
Op de beurs van Tokio daalde de
Nikkei-index onder het belangrijke
niveau van 20.000. Veel marktpartijen
hadden hun hoop gevestigd op de
introductie van aandelen East Japan
Deze bijdrage is ontleend aan de tweewekelijkse publikatie Beleggen met Van
Lanschot
1023