Jaarklassen. De Erasmus Universiteit Rotterdam experimenteert er al mee en ook de Rijksuniversiteit Groningen overweegt om dit systeem in de bachelorfase in te voeren. Het principe van jaarklassen houdt in dat studenten alleen naar het volgende studiejaar kunnen “overgaan” als ze alle vakken met gemiddeld een voldoende hebben afgerond. Hier niet aan voldoen betekent “zitten blijven”. Het doel van de jaarklassen is volgens de universiteiten: “leg de lat hoger, dan lukt het meer studenten om erover heen te springen”.
Begin januari berichtte dagblad Trouw dat de eerste proef met jaarklassen op de Erasmus Universiteit succesvol is verlopen. Meer studenten dan anders haalden in het eerste jaar alle studiepunten. Wel deed ongeveer de helft van de studenten een beroep op de compensatieregeling voor onvoldoendes. Bij bestuurskunde bleek zelfs bijna twee derde van de studenten “over te gaan” met één of meer voldoendes.
Veel studenten in Nederland besteden niet de vereiste 40 uur per week aan hun studie en doen langer over hun studie dan gewenst is. Het systeem van jaarklassen gebruikt een extreme vorm van schoolsheid om studenten tot studeren te bewegen. Ik betwijfel of deze schoolsheid motiverend werkt. En levert dit systeem aan het einde van de bachelorfase wel zelfstandige studenten op? Natuurlijk moet het niet zo zijn dat studenten lang over hun studie kunnen doen op kosten van de samenleving, maar er bestaan andere instrumenten dan de jaarklassen om studenten de juiste prikkels te geven.
De universiteiten hebben prestatieafspraken gemaakt met het ministerie van OCW over studierendementen. De jaarklassen komen op mij over als een niveaudaling om deze rendementen te realiseren. Op het eerste gezicht lijken de eisen van de jaarklassen juist streng. De student moet immers alle studiepunten halen om “over te gaan” naar het volgende jaar. Maar de compensatieregeling voor onvoldoendes kan juist tot een niveaudaling leiden, die pas merkbaar zal worden in hogere jaren. Studenten mogen “over” naar het volgende jaar, terwijl essentiële voorkennis ontbreekt doordat bepaalde vakken niet met een voldoende zijn afgesloten. Dit zal vooral tot problemen leiden bij studies waar vakken sterk op elkaar voortbouwen, zoals bij de opleiding econometrie waarvoor ik zelf werkzaam ben als docent.
En dan de bureaucratische rompslomp die dit systeem met zich meebrengt. Een voorbeeld. In het systeem van jaarklassen zijn studenten verplicht om alle colleges te volgen. Leuk bedacht, maar wie gaat dit controleren en bijhouden? Juist ja, dat moeten de docenten gaan doen. Dit kost veel tijd, die niet aan vakinhoudelijke zaken
kan worden besteed. Of wordt het helemaal schools op de universiteit en wordt de academische leerplichtambtenaar ingevoerd? Of krijgen we wellicht ouderavonden zodat de ouders van de student kunnen worden aangesproken op het “spijbelen” van hun volwassen kind?
Tot slot zijn er tal van praktische bezwaren tegen dit systeem. Neem de verplichting om alle colleges te volgen. Dat ontneemt studenten de mogelijkheid om twee studies te doen, iets wat juist de goede studenten zou kunnen treffen.
Het enige aspect van de jaarklassen dat ik toejuich is de beperking van het aantal herkansingen per vak. In het huidige systeem mag een student onbeperkt herkansen, wat verkeerde prikkels geeft. Maar er zijn natuurlijk geen jaarklassen nodig om een grens te stellen aan het aantal herkansingen.
Er is één lichtpuntje in het duister van de jaarklassen. Volgens het bericht in Trouw trokken de sociale wetenschappen in Rotterdam na de invoering van het jaarklassensysteem beduidend minder studenten dan eerst. Zolang niet alle universiteiten aan jaarklassen doen kunnen studenten de opleidingen die dit systeem wel hanteren genadeloos afstraffen door ergens anders te gaan studeren. De studenten kunnen het tij dus misschien nog keren!
Auteur
Categorieën