Het helpt soms om een stuk even te laten bezinken. Maar ook na een week bezinktijd blijft het rapport van de commissie Structuur Nederlandse Banken teleurstellen. Het bevat vrijblijvende gebaren (een maatschappelijk statuut voor banken), aanbevelingen die uitgaan van niet-bestaande causale verbanden (een divers bankenlandschap zorgt voor concurrentie en een ruim aanbod), herhaalt breed omarmde ideeën (voer een bankenunie in), stelt beleid voor waartoe al besloten is (voer een Europees bail-in regime in bij banken), komt met kadootjes voor de banken (schaf die bankenbelasting maar weer af), en bevat een enkel goed voorstel (verplicht banken een standaardversie van complexe producten aan te bieden).
Wat echter vooral opvalt is de tegenstelling tussen de vergaande voorstellen voor de hypotheekmarkt en de beperkte voorstellen voor de bancaire sector. Het rapport komt met een vergezicht voor de hypotheekmarkt. Hevel hypothecaire leningen over naar institutionele beleggers en beperk de maximale hypotheek tot 80% van de marktwaarde van een huis. Dit gaat een generatie toekomstige huizenbezitters veel geld kosten, een generatie die daarbij moet lenen om te kunnen studeren, minder pensioenopbouw heeft, en zelf een groter deel van zijn zorgkosten zal moeten dragen. Daarbij zullen de huizenprijzen als gevolg van deze maatregel verder dalen of in ieder geval niet snel meer stijgen. Dat gaat een generatie bestaande huizenbezitters geld kosten. Kortom, ingrijpende maatregelen.
Als het over de banken gaat, blijft het stiller. De hefboom van banken moet weliswaar hoger dan 3% komen te liggen, maar hoeveel hoger blijft onbesproken. Het rapport geeft ook geen uitleg over de redenen voor dit zwijgen. Een mogelijk argument kan zijn dat het nu plotseling verhogen van de leverage ratio slecht is voor de economie. Dat kan kloppen. Alleen kan verhogen ook geleidelijk over een periode van enkele jaren, of door banken te verplichten meer privaat kapitaal binnen te halen (en dat hoeven niet noodzakelijk beursgenoteerde aandelen te zijn). Een ander argument zou kunnen zijn dat meer eigen vermogen banken op kosten jaagt en daardoor de economische groei schaadt. Maar in tegenstelling tot wat bankiers vaak beweren is een hoger eigen vermogen maatschappelijk gezien niet kostbaar (zoals je hier kunt nalezen).
Waarom is het zo makkelijk om erdoor te krijgen dat de LTV ratio naar 80% moet en zo ingewikkeld om erdoor te krijgen dat de leverage ratio naar bijvoorbeeld 5% moet? Economisch is het helemaal niet duidelijk dat een LTV ratio van 100% te hoog is, terwijl veel economen het er wel over eens zijn dat banken meer eigen vermogen zouden moeten aanhouden dan Basel III voorschrijft. Het antwoord ligt voor de hand. De mensen die het meest last zullen hebben van de strengere eisen op de huizenmarkt zijn niet krachtig vertegenwoordigd in de discussie over een lagere LTV ratio terwijl er een goed georganiseerde bankenlobby bestaat die ervoor pleit het eigen vermogen van banken niet verder te verhogen. De 5% kwam er niet door omdat de tegenstand binnen de commissie te fel was. Dat is een gemiste kans, want met de steun van deze commissie was die 5% mogelijk kansrijk geweest. Kregen de voorstanders er iets voor terug? Jawel, een scheidingsverplichting voor handelsactiviteiten van depositobanken die een bepaalde limiet te boven gaan, zoals Liikanen die voorstelt. Maar laat Nederlandse banken nu net een groot deel van hun zakenbankiersactiviteiten hebben afgestoten. En laat het nu bijzonder onzeker zijn of deze scheiding er überhauptgaat komen.
Auteur
Categorieën