De OESO doet onderzoek door landen te vergelijken. Haar blik van buitenaf kan mogelijk ook nieuwe inzichten bieden voor de nationale beleidsdiscussies. Wat kan Nederland leren van de adviezen die de OESO geeft? In dit artikel een overzicht op basis van rapporten van de afgelopen vier jaar.
Dit artikel is, zoals alle artikelen in ESB, op persoonlijke titel geschreven
- Op veel relevante ranglijstjes staat Nederland in de top tien.
- Het poldermodel heeft Nederland geen windeieren gelegd, maar de uitdaging is hoe dit aan te passen aan de 21e eeuw.
- Het merk Nederland moet beter op het netvlies van de buitenwereld komen, zeker in het Europa na de Brexit.
De OESO heeft als missie ‘better policies for better lives’ en biedt, door haar internationale blik, inzicht in wat een goede beleidsstandaard is en welke landen daarin uitblinken. Dat inzicht is van nut bij het geven van concrete en solide onderbouwde beleidsadviezen. Minister-president Rutte drukte dit als volgt uit: “De regering ziet de OESO als een instrument van internationale ordening en een mechanisme om kennis te delen over best practices op alle relevante beleidsterreinen.” (OESO, 2015a).
De OESO zit vanzelfsprekend niet op de stoel van Nederlandse politici en bestuurders. Maar wat de organisatie wel biedt, is een oordeel op basis van internationaal vergelijkend onderzoek. Anders dan andere internationale organisaties, zoals het IMF, bestrijkt de OESO een veel breder palet aan beleidsterreinen dan het financieel-economische beleid. Ze herkent daardoor de sterke punten en mogelijkheden, maar ook de zwakke punten en bedreigingen van Nederland die in het publieke beleidsdebat soms onderbelicht blijven.
In de afgelopen jaren zijn er op bijna alle relevante beleidsterreinen rapporten van de OESO over Nederland verschenen. Wie door een OESO-bril naar Nederland kijkt, stuit na enig grasduinen op een interessant lijstje aandachtspunten. Om een beschrijving te geven van hoe de OESO over Nederland denkt, hebben wij alle relevante rapporten uit de periode 2015–2018 doorgespit, om daar de concrete diagnoses en beleidsaanbevelingen uit te halen (kader 1). De belangrijkste beleidsaanbevelingen zijn weergegeven in een sterkte-zwakte-analyse van de Permanente Vertegenwoordiging bij de OESO (tabel 1). Deze kan enig houvast bieden in het huidige beleidsdebat en Nederland kan baat hebben bij een agenda die gericht is op de convergentie richting ‘best practices’.
.
OECD Reviews of innovation policy: Netherlands
OECD Economic surveys: Netherlands, maart
OECD Going for growth 2017
OECD Entrepreneurship at a glance 2017
OECD Services trade restrictiveness index: policy trends up to 2018, januari
OECD Economic outlook 2017
OECD Science, technology and industry scoreboard 2017
OECD Skills strategy diagnostic report: Netherlands 2017
Confronting the zombies: policies for productivity revival. OECD Economic policy paper, 21
OECD Employment outlook 2017
OECD Development co-operation peer reviews: The Netherlands 2017
OECD Going for growth 2018: an opportunity that governments should not miss
De Nederlandse uitgangspositie als middelgrote open economie is goed. Dat is vooral te danken aan een solide financieel-economisch beleid, gekoppeld aan structurele hervormingen. Op de ranglijsten staat Nederland qua bruto nationaal product (bnp) 17e wereldwijd, vergeleken met andere OESO-landen op plaats 12, en op plaats 5 in vergelijking met andere landen in de EU. Op alle relevante ranglijstjes scoort Nederland in de top tien, ook op belangrijke zaken als innovatie, welzijn, gezondheid en goed bestuur (WEF, 2016).
Daarnaast valt het op dat Nederland internationaal relatief gunstig scoort op de beperkte mate van armoede en inkomensongelijkheid (OESO, 2016b). Maar zo’n mooie positie vasthouden of zelfs verbeteren vergt voor de toekomst een permanente drang en daadkracht om sterktes beter te benutten, zwaktes weg te werken en om tijdig op kansen en risico’s te anticiperen. Immers, andere landen zitten bepaald niet stil, zeker niet in Azië. Het motto van het laatste OESO-rapport over het Nederlandse onderwijssysteem was: going from good to great (OESO, 2016c). En eigenlijk is dit motto op alle beleidsterreinen van toepassing.
Het poldermodel heeft Nederland geen windeieren gelegd en blijft een grote sterkte. Wel is de uitdaging hoe dit aan te passen aan de 21e eeuw, waarin digitalisering, de opkomst van de platformeconomie en een groeiend aantal zzp’ers de bestaande institutionele arrangementen op de proef stellen. De dualisering op de arbeidsmarkt is niet uniek voor Nederland, maar vergt wel een heel alerte en gerichte beleidsaanpak, die ongelijkheden terugdringt en een leercultuur bevordert over het hele scala – van voorschools onderwijs tot en met om- en bijscholing van werkenden gedurende de hele loopbaan. Speciale en gerichte aandacht is daarbij nodig voor migranten en lagere-inkomensgroepen. Wat betreft menselijk kapitaal is er op vele van de door de OESO gedane aanbevelingen al een beleidsintensivering in gang gezet. Maar dit zijn taaie onderwerpen om significante voortgang te kunnen boeken.
Internationaal valt Nederland op door een goed werkende multi-stakeholderaanpak bij de bevordering van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen en een succesvolle combinatie van handel- en ontwikkelingsbeleid.
Net als andere OESO-landen lijdt Nederland onder de mondiale vertraging in de productiviteitsgroei (OESO, 2016a). Om de productiviteitsgroei te stimuleren en de potentiële groeicapaciteit te vergroten, dient het innovatiebeleid technologische vernieuwing, zoals digitalisering, onder bredere groepen van bedrijven te spreiden. Daarnaast is het van essentieel belang om in het topsectorenbeleid voldoende verbindingen te leggen met regionaal EU-beleid en om start-ups en scale-ups te ondersteunen. Jonge bedrijven zijn immers cruciaal voor radicale innovatie en voor banengroei (OESO, 2016d). Om de dynamiek in de economie te bevorderen, zou het daarnaast helpen om zwakkere, zogenoemde zombie-bedrijven makkelijker te laten uittreden.
Het merk Nederland kan en moet beter op het netvlies van de buitenwereld komen, om ook in het Europa van na de Brexit internationale bedrijven en toptalent als kennismigranten te kunnen aantrekken respectievelijk behouden (OESO, 2016e). Dit vergt ook het wegwerken van typisch Nederlandse zwaktes, zoals verkeerscongestie en de relatief slechte luchtkwaliteit (OESO, 2015b). Deze hebben een negatief effect op de gemiddelde levensverwachting die in Nederland, ondanks onze uitstekende gezondheidszorg, niet opvallend hoog is. Grootschalige uitbouw van elektrisch vervoer is een interessante niche, waarin Nederland internationaal vooroploopt, maar waarvan ons land ook nationaal veel profijt kan hebben met het oog op een verbetering van de luchtkwaliteit.
Daarnaast heeft Nederland op het gebied van energie en milieu een goede uitgangspositie voor de transitie naar een circulaire economie. Door de huidige prestaties op het terrein van afvalverwerking en recycling kan er een voorsprongpositie opgebouwd worden (OESO, 2015b). En hoewel we in het absolute aandeel duurzame energie niet vooroplopen, trekken de Nederlandse prestaties op het gebied van offshore-wind wel steeds meer internationale aandacht.
De algemene boodschap van dit artikel voor beleidsmakers is simpel: benut de OESO als solide ‘benchmark-fabriek’ en als inspiratiebron voor beleidsverbeteringen op basis van ‘best practices’ in andere OESO landen.
OESO (2015a) Hoe doet Nederland het? OECD360 Nederland.
OESO (2015b) The Netherlands. OECD Environmental performance reviews.
OESO (2016a) Global economic outlook, juni.
OESO (2016b) OECD Employment outlook, juli.
OESO (2016c) Netherlands 2016: foundations for the future. Reviews of national policies for education.
OESO (2016d) No country for young firms? Start-up dynamics and national policies. OECD Science, technology and industry policy papers, 29.
OESO (2016e) Recruiting immigrant workers: the Netherlands 2016, september.
WEF (2016) The global competitiveness report 2016–2017. Genève: World Economic Forum.
Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn.
