De Eerste Kamer heeft besloten de salderingsregel nog niet af te schaffen, tot ongenoegen van een deel van de energiesector. Gevreesd wordt dat het sterk toegenomen aanbod zonne-energie het elektriciteitsnet verstopt. De oplossing is echter voor handen: de thuisbatterij, ingezet als buurtbatterij. Hier is de sector zelf aan zet.
De Eerste Kamer heeft besloten de salderingsregel nog niet af te schaffen. De senatoren die voor behoud stemden zien het succes van salderen en willen de trend nog even doortrekken.
Een deel van de energiesector ziet echter vooral problemen. De media besteden er uitgebreid aandacht aan: het aantal zonnepanelen is zo sterk toegenomen dat het aanbod van elektriciteit soms groter is dan de vraag, waardoor het elektriciteitsnet verstopt raakt. In mijn ESB-bijdragen van 11 en 30 mei 2023 schreef ik dat we weg moeten van dit probleem-denken: voor een succesvolle energietransitie is het nodig om in oplossingen te denken (Gerlagh, 2023a; 2023b).
De oplossingen zijn voorhanden als we nadenken over hoe de toekomst er uit moet zien, in plaats van vast te houden aan gewoontes uit de twintigste eeuw. Twee belangrijke oplossingen zijn een meer flexibele vraag van de consument, en elektriciteitsopslag door kleinverbruikers. Op dat laatste terrein is er goed nieuws.
Thuisbatterij biedt oplossing
Tussen mei 2023 en februari 2024, is de batterij voor kleinverbruikers dichterbij gekomen. De prijs van een thuisbatterij is zeer sterk gedaald: voor 8.000 euro kun je nu een batterij van twintig kilowattuur aanschaffen. En de prijs zal naar verwachting nog verder dalen in de komende jaren. Tegen deze kostprijs is het voordelig om een batterij aan te schaffen, deze op te laden als de prijs laag is, en te ontladen als de prijs hoog is. Consumenten die dit doen dragen bij aan de energietransitie, en behalen een rendement dat duidelijk hoger ligt dan de spaarrente. Er is zelfs een energieleverancier die thuisbatterijen wil inzetten om de onbalans op het energienetwerk – het verschil tussen elektriciteitsvraag en -aanbod dat niet van tevoren bekend is – te verminderen. De leverancier verwacht dat klanten hun investering binnen vijf jaar terugverdienen.
De nu financieel aantrekkelijke thuisbatterij opent een heel nieuw perspectief: een thuisbatterij die optimaal gebruikt wordt, slaat niet alleen de eigen zonne-energie op, maar ook de energie in de buurt. Dat ontlast het elektriciteitsnet. En met een thuisbatterij vormen wisselende elektriciteitsprijzen geen risico voor de klant, maar bieden ze juist extra inkomen.
Naar dynamische contracten en thuisbatterijen
Het belangrijkste dat nodig is om mee te doen aan deze investering in de energietransitie is het recht om te salderen, en een contract met dynamische prijzen. Het eerste is voorlopig geregeld door de Eerste Kamer; bij het tweede is de energiesector aan zet. Maar hier zit nog een probleem.
De energiesector ziet dynamische energieprijzen als een risico voor de klant, maar dat probleem is relatief eenvoudig op te lossen door contracten aan te bieden met een dynamisch prijsplafond (Gerlagh, 2023c). Dat neemt het risico voor de klant weg. En de thuisbatterij draait het zelfs om: het risico wordt een kans.
Hier ligt een taak voor de energieleveranciers. Zij kunnen huishoudens mobiliseren door de voordelen van dynamische prijzen in combinatie met een batterij te benadrukken. Ten eerste is het goed voor de eigen portemonnee, omdat dynamische prijzen gemiddeld lager liggen dan vaste prijzen. De netto gebruikte elektriciteit over een jaar wordt dus tegen lagere kosten ingekocht.
Ten tweede biedt een thuisbatterij bescherming tegen risico’s, aangezien hoge piekprijzen geen hoge kosten met zich meebrengen, maar juist hoge opbrengsten voor de eigenaar van de batterij.
Ten derde draagt de batterij bij aan de energietransitie: de batterijen zorgen ervoor dat de vraag naar elektriciteit toeneemt wanneer de zon schijnt, waardoor buren met zonnepanelen blijven profiteren van hun zonne-energie en er meer zonnepanelen geïnstalleerd kunnen worden.
Ten vierde is de batterij goed voor alle Nederlanders, ook voor hen zonder zonnepanelen op het dak. Batterijen verminderen de vraag naar gas en steenkool voor elektriciteitsproductie in de ochtend en avond, wat leidt tot minder CO2-uitstoot en een lagere elektriciteitsprijs voor iedereen. Dynamische prijzen in combinatie met een thuisbatterij en salderen bieden vier keer winst.
Sector bepaalt zelf of saldering subsidie is
De energiesector kan beter stoppen met de jammerklacht dat salderen een subsidie is van mensen zonder zonnepanelen aan mensen met zonnepanelen. Of dat zo is, heeft de sector deels zelf in de hand. Als er wordt gesaldeerd tegen de actuele marktprijzen, zoals bij dynamische prijzen, is er geen sprake van subsidie. Het is de sector zelf die bij het salderen voor subsidies zorgt door energiecontracten met vaste prijzen aan te bieden. Dat probleem lossen de energieleveranciers nu op door de ‘te hoge’ prijs voor zonnestroom af te romen met hogere tarieven voor vaste contracten.
Salderen is dus niet noodzakelijkerwijs oneerlijk. En met klagen over salderen komen we niet verder. Tijd voor positieve actie: we moeten oplossingen creëren waar mogelijkheden zijn. Aan de slag!
Literatuur
Gerlagh (2023a) Behoud saldering en zet in op dynamische energietarieven. ESB, 108(4822), 282–283.
Gerlagh, R. (2023b) Laten we niet vast blijven zitten in de logica van het huidige energiesysteem. Blog op esb.nu, 30 mei.
Gerlagh (2023c) Transitie vergt dynamische energiecontracten met meebewegend prijsplafond. ESB, 108(4828), 582–583.