De ervaring van succes bij het behalen van persoonlijke doelen en leggen van relaties vergroot de tevredenheid van ondernemers. Een bredere kijk op succesvol ondernemerschap en een individuele beleidsbenadering van ondernemers zijn wenselijk.
Gedrag ESB
gedrag
Een succesvolle
ondernemer is een
tevreden ondernemer
Hoe tevreden een ondernemer over zijn ondernemerschap
is, hangt af van de mate waarin hij of zij succes ervaart. Het
subjectieve succes van de ondernemer is afhankelijk van
meerdere factoren, waaronder het bereiken van financieel
succes en in hoeverre men de persoonlijke doelen heeft behaald. Een meer individuele benadering van ondernemers,
waarbij er aandacht is voor de verschillende factoren die
bijdragen aan het ervaren succes, is daarom wenselijk.
Josette
Dijkhuizen
Zelfstandig adviseur
ondernemerschap
en promovendus
aan de Universiteit
van Tilburg
I
n de academische wereld is een groeiende interesse te zien voor de subjectieve parameters van
succes, naast de nog altijd overheersende focus
op objectieve parameters zoals het aantal medewerkers en de omzet (Van Praag en Versloot, 2007).
Uit de literatuur blijkt dat ondernemers juist veel
waarde hechten aan meer subjectieve indicatoren zoals autonomie, persoonlijke tevredenheid, relaties met
klanten en flexibiliteit (Kuratko et al., 1997). Een meer
psychologische benadering van het ondernemerssucces erkent het belang van dergelijke persoonlijke ambities en doelen.
Jaargang 99 (4698S) 20 november 2014
Zo’n benadering is interessant omdat deze handvatten verschaft om het welzijn van de ondernemer te
verbeteren. Daarom legt dit onderzoek de relatie tussen het subjectieve succes van de ondernemer en zijn
welzijn, dus: hoe beïnvloedt het subjectieve succes van
de ondernemer zijn tevredenheid? Ondernemers vormen het hart van onze economie; en door hen succesvoller en tevredener te maken, worden niet alleen de
economie gestimuleerd, maar ook het welzijn van deze
mensen en mogelijk van hun omgeving.
Subjectief succes en tevredenheid
De micro-economie is gericht op nutsmaximalisatie,
waarbij het in wezen gaat om geluk. Ook in de dagelijkse praktijk van de ondernemer is dit aan de orde.
Doe je als ondernemer nog wel de dingen waar je blij
van wordt? Geluk is daarbij het ervaren van positieve
gevoelens, in de literatuur vaak ‘subjectief welbevinden’ genoemd. Vormen van welbevinden zijn tevredenheid over je leven en tevredenheid over je werk.
Onder de vele factoren die invloed hebben op welbevinden neemt werk een belangrijke plaats in. Werklozen zijn veel minder gelukkig dan werkenden, zelfs als
er wordt gecontroleerd voor een laag inkomen. Wat
daarover bij ondernemers reeds bekend is, is dat zij tevredener zijn over hun werk dan mensen in loondienst
(Andersson, 2008). Daarnaast leidt de overgang van
een loondienstverband naar ondernemerschap tot een
verhoging van de tevredenheid over het leven. De re-
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
51
ESB Dossier Ecosystemen voor ondernemen
denen voor deze grote mate van tevredenheid zijn gelegen in de autonomie, de flexibiliteit en het gebruik van
de vaardigheden die het ondernemerschap met zich
meebrengt (Hundley, 2001).
Diverse studies laten zien dat er over het algemeen een relatie bestaat tussen succes en tevredenheid (Lyubomirsky et al., 2005). Gelukkige mensen
zijn succesvoller op diverse terreinen, zoals huwelijk,
ondernemers ervaren succes
met betrekking tot de persoonlijke
ontwikkeling, de relatie met klanten en
het behalen van persoonlijke doelen
vriendschap, inkomen en gezondheid. Dit is bovendien een tweerichtingsverkeer, dus succes maakt ook
gelukkiger.
Methode en data
Onder 277 Nederlandse ondernemers is er in 2012
een digitale vragenlijst afgenomen. De enquête had
niet alleen betrekking op subjectief ervaren succes en
op tevredenheid over werk en leven, maar ook op de
specifieke werkkenmerken die horen bij het ondernemerschap en de relatie daarvan met werkstress en bevlogenheid (Dijkhuizen et al., 2014). De respondenten
– ondernemers die langer dan een jaar als zodanig actief waren – keken daarbij onder andere terug naar het
kalenderjaar 2011 en wat ze daarin hadden bereikt aan
subjectief succes. Hierbij is de Subjective Entrepreneurial Success Scale (Dej, 2011) ingezet. Naast de schaal
voor subjectief succes hebben de ondernemers ook een
beoordeling gegeven van hun tevredenheid over hun
leven en over hun werk als ondernemer. Hiervoor is
de Satisfaction With Life Scale (Diener et al., 1985)
gebruikt om de tevredenheid in te schatten over het leven. Een afgeleide hiervan is ingezet voor het bepalen
52
van de tevredenheid over het ondernemerschap.
Factoren subjectief succes
Uit een factoranalyse blijkt dat zes factoren doorslaggevend zijn voor het ervaren van succes. Hierbij gaat
het om het persoonlijke financiële succes, het zakelijke
financiële succes, de sociale factoren (maatschappelijke
bijdrage en sociale erkenning), de relatie met klanten,
het behalen van persoonlijke doelen (balans werk–privé
en beslissingsvrijheid) en de persoonlijke ontwikkeling.
De hoogste scores wat betreft het ervaren van
succes werden gevonden voor de factoren persoonlijke ontwikkeling, relatie met klanten en behalen
van persoonlijke doelen. Vooral de bevinding met
betrekking tot het realiseren van persoonlijke doelen
en persoonlijke ontwikkeling ligt voor de hand. De
motivatie om als ondernemer te werken zit immers in
het ‘eigen baas’ zijn, het uitdragen van de eigen visie,
flexibiliteit en de vrijheid om je eigen beslissingen te
nemen. De tevredenheid over de goede relatie met
klanten kan wellicht voortvloeien uit de slechte economische tijd waarin het belangrijker is dan voorheen
om deze band te verstevigen, om aldus financiële continuïteit te kunnen bewerkstelligen. De onderzochte
steekproef van ondernemers in Nederland rapporteerde het minst vaak dat ze succesvol waren ten aanzien van het persoonlijke en zakelijke financiële succes. Twee jaar later zijn dezelfde schalen voorgelegd
aan een deel van deze ondernemers die hadden aangegeven te willen deelnemen aan een vervolgonderzoek.
Het blijkt dat ook in 2013 dezelfde succesfactoren
naar voren komen die als frequent dan wel als infrequent worden ervaren.
Resultaten
Tabel 1 geeft de correlatie weer tussen de verschillende
factoren van het subjectieve succes van de ondernemer
en zijn tevredenheid over enerzijds het leven en anderzijds het ondernemerschap. Uit de correlaties blijkt dat
er vooral bij de tevredenheid over het ondernemerschap een sterke relatie bestaat met het ervaren succes.
Met name de relatie tussen het ervaren persoonlijke
financiële succes en de tevredenheid over het ondernemerschap is groot. De tevredenheid over het leven
is juist sterk afhankelijk van het ervaren succes op het
vlak van het bereiken van persoonlijke doelen.
Opvallend is dat er verschillen tussen mannen en
vrouwen bestaan in de succesbeleving van het ondernemerschap. Op basis van gegevens over de omzet, de
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
Jaargang 99 (4698S) 20 november 2014
Gedrag ESB
winst en het aantal medewerkers, kan worden geconstateerd dat de mannelijke ondernemers in zowel 2011
als 2013 een hogere score behaalden op deze objectieve criteria voor succes. Echter, op vrijwel alle items
van het persoonlijke én zakelijke financiële subjectieve
succes geven vrouwen een hogere score aan voor wat
ze hebben bereikt, dan hun mannelijke collega’s. Dit
kan betekenen dat vrouwen een andere verwachting
en wens hebben ten aanzien van het financiële succes
dan mannelijke ondernemers. Het gaat immers over de
eigen perceptie van succes.
Correlaties tussen subjectief succes
en tevredenheid, 2012
Tevredenheid
over het leven
Subjectief succes
Tabel 1
Tevredenheid over
het ondernemerschap
Persoonlijk financieel succes
0,30***
0,39***
Zakelijk financieel succes
0,18***
0,32***
Het bereiken van de persoonlijke doelen en ontwikkeling is cruciaal voor het ervaren succes van de ondernemer. Of een ondernemer tevreden is over zijn of haar
ondernemerschap hangt veelal samen met het bereiken
van persoonlijk en zakelijk financieel succes.
De relatie tussen het ervaren succes en de tevredenheid over het ondernemerschap suggereert dat een
bredere kijk op succesvol ondernemerschap belangrijk
is. Meer aandacht voor de individuele beleving van
succes en welbevinden is goed voor de ondernemer en
uiteindelijk voor de economie in algemene zin. Het
zou voor beleidsmakers derhalve interessant kunnen
zijn om een individuele benadering van ondernemers
een plek te geven door individuele coaching en mentoring te stimuleren.
0,19***
0,20***
Relatie klanten
0,18***
0,30***
Persoonlijke doelen
0,41***
0,28***
Persoonlijke ontwikkeling
Conclusie
Sociale factoren
0,26***
0,24***
*** Significant op eenprocentsniveau
er bestaat een sterke
correlatie tussen de tevredenheid
over het ondernemerschap en
het ervaren succes
Literatuur
Andersson, P. (2008) Happiness and health: well-being among the self-employed. Journal of Socio-Economics, 37(1), 213–236.
Dej, D. (2011) Exploring entrepreneur success from a work psychology perspective: the development and first validation of a new instrument. Proefschrift. Dresden: TU Dresden.
Diener, E., R.A. Emmons, R.J. Larsen en S. Griffin (1985) The satisfaction with life
scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75.
Dijkhuizen, J., M. van Veldhoven en R. Schalk (2014) Development and validation
of the Entrepreneurial Job Demands Scale. International Journal of Knowledge, Innovation and Entrepreneurship, 2(1), 70–88.
Hundley, G. (2001) Why and when are the self-employed more satisfied with their
work? Industrial Relations, 40(2), 293–316.
Kuratko, D.F., J.S. Hornsby en D.W. Naffziger (1997) An examination of owner’s
goals in sustaining entrepreneurship. Journal of Small Business Management, 35(1),
24–33.
Lyubomirsky, S., L. King en E. Diener (2005) The benefits of frequent positive affect: does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131(6), 803–855.
Praag, C.M. van, en P.H. Versloot (2007) What is the value of entrepreneurship? A
review of recent research. Small Business Economics, 29(4), 351–382.
Jaargang 99 (4698S) 20 november 2014
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
53