Column: Verschuivende Bakens

Column ESB

Verschuivende bakens

S

inds kort is er een
nieuw Standaard Eva­
luatie Protocol (SEP)
van kracht voor het
wetenschap­p elijke
onderzoek. KNAW, NWO en
VSNU hebben eendrachtig be­
sloten om de productiviteit van
onderzoekers te laten vallen als
criterium in de beoordeling van
onderzoeksgroepen. In plaats
daarvan komt er in het SEP
meer aandacht voor kwaliteit,
de opleiding van promovendi,
wetenschappelijke integriteit en
vooral voor de maatschappelijke
betekenis van de wetenschapsbe­
oefening.

Ik ben er nogal huiverig voor dat
de wetenschap zich als onbedoeld
neveneffect louter richt op on­
derzoekingen die onder huidige
condities van tijd en plaats geacht
worden bij te dragen aan de maat­
schappij.

We hebben recent terecht af­
scheid genomen van de consensus
van Washington. Meer algemeen:
ideeën die voor de crisis geen kans
maakten, hebben aan relevantie
gewonnen. Voorbeelden zijn het
keynesiaanse antwoord van het
Peter van Bergeijk
IMF op de Grote Recessie, de
Hoogleraar aan het Institute
hype rond Piketty’s Capital in the
for Social Studies van de Erasmus
twenty-first century en het opmer­
Universiteit Rotterdam
kelijke verschijnsel dat Karl Marx
de mondiale lijst van economen
Hoewel dit natuurlijk allemaal
in Google Scholar aanvoert (met
heel mooi en verantwoord is,
vraag je je toch af waarom de bakens nu alweer verzet 65.000 citaten sinds 2009 en op basis van die citaten een
moeten worden en of de maatschappelijke betekenis voor h-index van 89). Kortom, in de economische wetenschap
wetenschappelijk onderzoek überhaupt wel geschikt is als weet je nooit of iets impact heeft en wanneer dat gaat
koers. De wetenschap heeft net een stoelendans achter de gebeuren. Als we gaan evalueren op basis van hoe we nu
rug om zich te richten naar het topsectorenbeleid. Een nut­ tegen maatschappelijk belang aankijken, scheppen we vis­
teloze exercitie. Uit eigen waarneming weet ik dat onder­ cositeit in het denken.
zoek naar ontwikkelingslanden deels in het keurslijf van
dit hersenspinsel moest worden gewrongen. Zelf schreef ik Het afscheid van de productiviteit als officiële norm leid­
bij een aanvraag voor een NWO-subsidie zonder blikken de tijdens het symposium ‘Social Impact@Sciences’ (dat
of blozen op dat een onderzoek naar de handelsval in de ja­ het ISS op 16 april organiseerde) tot veel discussie. Het
ren dertig van belang was voor een van die topsectoren (ik nieuwe SEP betekent niet dat we teruggaan naar de spruit­
denk dat iedereen dat wel deed, want met tien topsectoren jescultuur van de nul-publicisten uit de jaren zeventig of
dat de academische werkplek weer vrijgesteld wordt van
is er altijd wel een kapstokje te vinden).
stress en burn-out. Hard werken blijft onontbeerlijk, want
Bovendien moeten we ons realiseren dat niets zo fluïde goede beoordelingen voor de criteria ‘kwaliteit’ en ‘maat­
is als de opvattingen over wat nu die maatschappelijke schappelijk belang’ zullen niet als manna uit de hemel val­
wensen en betekenis zijn. Met maatschappelijke beteke­ len. Academici is in het SEP een nieuwe taakverzwaring
nis halen we dus een tollend kompas binnen en dit klemt toebedeeld en ofschoon dat terecht kan zijn, betekent dat
temeer omdat een bestendige koers noodzakelijk is om toch gewoon: extra werk.
langlopend onderzoek van de grond te krijgen. Er gaat niet
alleen veel energie zitten in nutteloze verkooppraatjes die Het opheffen van de maatstaf voor productiviteit verhult
beter besteed zou zijn aan onderzoek en onderwijs, maar dus slechts dat academisch werk, anders dan vaak gedacht
ook scheppen zwalkende richtsnoeren extra onzekerheid en beweerd, een uiterst stressvolle hoog-competitieve ac­
voor jonge wetenschappers die toch al niet te benijden zijn tiviteit blijft.
om hun risicovolle tenure tracks.

Jaargang 99 (4685) 16 mei 2014

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

303