Column: Een schmierende overheidsadept

Column ESB

Een schmierende overheidsadept

R

als argument voor zijn bijna archaoel Kuiper heeft een tenïsche pleidooi. Nu heeft Kuiper een
dentieus boekje geschreuiterst prettige, vriendelijke schrijfstijl.
ven over privatisering.
En als je niet uitkijkt, tuin je er met
Hij is tegen. Dat mag,
open ogen in. Zo begint hij zijn eerste
maar zijn argumentatie is mager. Dat
hoofdstuk met een beeldend verhaal
is opvallend omdat Kuiper voorzitter
over Rotterdam Centraal Station. Nee,
was van de enquêtecommissie van de
niet over de schoonheid van het nieuEerste Kamer die zich over de privatiwe gebouw. Wel over arme treinreiziseringspolitiek van de laatste decennia
gers die uren staan te wachten op een
heeft gebogen. Het rapport van de enFyra en dan vervolgens door een binquêtecommissie was een genuanceerd
nenrijdende Thalys worden afgewezen.
rapport. Algemene beeld: we hebben
Herkenbaar. Maar niet passend in een
vaak te ondoordacht en te snel gepriboek van een senator die tevens wevatiseerd. Dat beeld herken ik, en ik
tenschapper is. Want Kuiper bedient
ben niet de enige. Maar dat is een heel
zich niet van argumenteren maar van
ander beeld dan wat Roel Kuiper nu
schmieren. En dat is zelfs in het amaschetst. Kuiper is voor de overheid en
wim derksen
teurtoneel verboden. “Waar het putegen de markt. En dat allemaal zo hefHoogleraar aan de Erasmus
bliek belang niet wordt behartigd, gaat
tig, dat ik bijna het tegenovergestelde
Universiteit Rotterdam
ook het politieke leven teloor.†Alsof
geloof ga aanhangen. Bijna. Weet
de overheid werkelijk alles heeft gepriKuiper nog dat je vroeger soms negen
vatiseerd. En: “Het verdampen van de
maanden op een telefoonaansluiting
publieke zaak (…) leidt tot allerlei desintegratieverschijnselen.â€
moest wachten, ook als het technisch allang in orde was?
Ik schrijf dit stukje met een buitengewoon genoegen. Als Zo zet hij de lezer vanaf de eerste pagina op het verkeerde been
hoofdauteur van het WRR-rapport ‘Het borgen van publiek en biedt hij zichzelf alle mogelijkheid om over elke poging om
belang’ heb ik me vaak moeten verdedigen tegen privatiserings- meer aan de markt over te laten laatdunkend te doen.
getuigen. De WRR zou tegen privatisering zijn en voor de over- En van de mogelijkheid om in het hele boek overheid, publieheid. De WRR bracht de privatisering een harde slag toe. Het ke belangen en de behartiging van publieke belangen op één
laatste is misschien waar, het eerste is nooit waar geweest. De hoop te gooien. Aan de zuiverende gedachte dat publieke beWRR heeft in dat rapport uit 2000 nu juist voor een neutrale langen ook binnen de private sector kunnen worden geborgd
positie gekozen. Het is onlangs nog eens helder beschreven in (en heel vaak worden geborgd) lijkt Kuiper bijna moedwillig
ESB (editie 4680) door Maarten Veraart. De WRR constateer- voorbij te gaan. Daarin past zijn incorrecte beschrijving van
de dat het ideologische debat over voor of tegen de markt on- het genoemde WRR-rapport. Kuiper roemt het rapport, om
vruchtbaar was. Dat het ook betekenisloos is om zonder meer het vervolgens meteen onschadelijk te maken door het geheel
voor de markt of voor de overheid te kiezen. Dat het één niet foutief te ‘citeren’. Volgens hem mondt het rapport uit in de
per se beter is dan het ander. Dat het politieke debat nu juist volgende vraag: “Is de grip van een nationale overheid op puzou moeten gaan over de belangen waarvoor de overheid een blieke diensten niet een publiek belang van de eerste orde?â€.
(eind)verantwoordelijkheid wil nemen. En dat die belangen Die vraag heeft de WRR nu juist niet gesteld! De WRR zei
soms het beste binnen de publieke sector en soms binnen de twee belangrijke dingen. Ten eerste: de overheid is ervoor om
private sector kunnen worden geborgd. En dat die laatste keuze maatschappelijke belangen aan zich te trekken als die zonder
overheidsondersteuning onvoldoende tot hun recht zouden
het beste zonder vooringenomenheid kan worden gemaakt.
Vanuit die gedachtegang concludeerde ook de WRR dat ver- komen. Ten tweede: die verantwoordelijkheid betekent niet
schillende privatiseringsoperaties te snel waren doorgevoerd. dat de overheid de dienst ook zelf moet leveren. Simpel omdat
Er was vooraf te weinig nagedacht over welke publieke belan- de overheid vaak nog slechtere spoorboekjes maakt.
gen in het geding waren (en bleven!) en er was te weinig aan- Door alles wat publiek heet op één grauwe hoop te gooien,
dacht besteed aan de borging van die publieke belangen (kon is Kuiper een verklaard voorstander van de overheid. Daarbij
de overheid haar verantwoordelijkheden na privatisering nog wijkt hij helaas niet af van de marktadepten uit de jaren negentig die voor zichzelf een privaat altaar hadden opgericht. Het
voldoende waarmaken?).
Waar sommige marktadepten boos waren op de WRR van- verschil is wel dat veel marktadepten inmiddels veel wijzer zijn
wege dit neutrale standpunt (zoals sommige overheidsadepten geworden.
heimelijk blij waren dat de WRR de marktadepten tegengas
gaf ), zo boos zou Kuiper ook op het toenmalige WRR-rapport Kuiper, R. (2014) De terugkeer van het algemeen belang, privatiseringsverdriet
moeten zijn. Niets van dat al. Kuiper gebruikt de WRR zelfs en de toekomst van Nederland. Amsterdam: Van Gennep.

De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4689 & 4690) 10 juli 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.

423