“Onze beroepsvereniging, de KVS, bestaat binnenkort 165 jaar, maar een Gedragscode hebben wij niet. De KVS zou eens na moeten denken of hier geen taak voor haar ligt.”
Column ESB
Deugdelijke economen
O
het individu ernaar streeft om belangnlangs
publiceerde
rijker gevonden te worden dan hij of
Follow the Money een
zij verdient, wordt het anders. Je toeranglijst van de meest
hoorders bedriegen door je beter voor
ijdele
Nederlandse
te stellen dan je bent, of meer te claibeleidsÂeconomen (www.ftm.nl/exclumen dan gerechtvaardigd is, kan volsive/ijdelheid-economen-gekwantifigens Smith niet door de beugel, dan
ceerd), die door de meeste niet-ecokomt de impartial spectator in actie,
nomen vooral als erg vermakelijk werd
althans bij de meesten van ons.
gezien. Afgezien van een enkeling die
Waarom vinden veel Nederlanders de
zich in zijn eer aangetast voelde en
ijdelheidsindex leuk? Zijn beleidsecozuur reageerde, hielden de meeste economen lachwekkend omdat ze in de
nomen zich koest. Je kunt inderdaad
ogen van Jan Modaal niets van de cribeter stil zitten als je geschoren wordt.
sis geleerd hebben en nog steeds doen
Maar is het feit dat veel Nederlanders
alsof ze de wijsheid in pacht hebben?
economen lachwekkend vinden niet
Eric van Damme
Of is het omdat ze een minder goed
iets om ons zorgen over te maken?
Hoogleraar aan de
ontwikkeld ethisch gevoel hebben
Moeten we daar niet iets aan doen?
Universiteit van Tilburg
en dus ook meelijwekkend zijn? Ik
Toegegeven, de lijst zelf moet niet al
ken geen onderzoek dat antwoorden
te serieus genomen worden. Daarvoor
geeft, maar merk wel dat mensen in
is de methodologie te gebrekkig. De
lijst is gebaseerd op het expertpanel van Me Judice, waarvan mijn omgeving geneigd zijn om alle economen over dezelfde
de deelnemers zelf hun expertiseniveau op een groot aantal kam te scheren. Dat de economen die in de media verschijnen
beleidsterreinen van 1 (zeer gering) tot 5 (zeer deskundig) een niet-representatieve steekproef vormen, lijken weinigen
aangeven. De ijdelheidsindex is simpelweg het gemiddelde zich te realiseren.
zelfverklaarde expertiseniveau. Op deze manier komen de Als beroepsgroep hebben wij een collectieve reputatie. Een
generalisten bovendrijven; zij die menen van alles verstand media-econoom die onzin verkoopt of meer pretendeert dan
te hebben. De millimeterneukers, de grensverschuivende we- hij of zij waar kan maken schaadt niet alleen zichzelf, maar ook
tenschappers blijven buiten beeld, ook omdat zij niet aan het de groep. Vanwege het freerider-aspect wordt zo iemand lang
niet altijd tot de orde geroepen. Andere beroepsgroepen van
panel deelnemen.
FtM vermengt echte expertise met zelfoverschatting, zodat al- professionals lossen dit marktfalen op via zelfregulering, door
leen bij een constant expertiseniveau onder economen (een ve- het opstellen van gedragsregels. Onze beroepsvereniging, de
rifieerbaar onjuiste veronderstelling) ijdelheid zuiver gemeten KVS, bestaat binnenkort 165 jaar, maar een Gedragscode hebwordt. Uiteenrafelen is nog niet zo gemakkelijk. Een econoom ben wij niet.
is veelal geen expert op het gebied van instituties. Verder speelt De KVS zou eens na moeten denken of hier geen taak voor haar
het Dunning-Kruger-effect, dat stelt dat minder deskundigen ligt. Ter inspiratie kan zij over de schutting kijken, bijvoorbeeld
bij de ingenieurs. De Gedragscode van KIVI-NIRIA stelt onzichzelf meer overschatten.
De belangrijkste reden waarom de index tekortschiet, is dat der andere “Wij kennen onze grenzen en maken die in onze
FtM moralistisch is en ijdelheid als een ondeugd presenteert. dienstverlening aan anderen bekend†en “De ingenieur zal als
Is ijdelheid (volgens Adam Smith “liefde voor niet-terechte getuige-deskundige alleen een mening geven waar deze is gebalof â€) wel zo slecht? Profiteert de maatschappij niet juist van seerd op de eigen deskundigheid en competentie en waar deze
het feit dat bepaalde individuen zo ijdel zijn dat ze voortdu- mening kan worden gebaseerd op feitenâ€. Of bij de accountants,
rend gestreeld willen worden en dat ze zich daarom uit de naad die zich in het kader van de NBA over dit onderwerp buigen
werken om continu schouderklopjes te verwerven? Is eerzucht en die voorstellen: “De accountant onthoudt zich van elk doen
of nalaten waarvan hij weet of behoort te weten dat dit het acniet net zo krachtig en minstens zo nobel als geldzucht?
In de Wealth of Nations schreef Smith dat we ons brood niet countantsberoep in diskrediet brengt of kan brengenâ€.
aan de naastenliefde van de bakker te danken hebben, maar Is vastleggen van vergelijkbare normen ook voor economen
aan diens geldzucht. In zijn eerdere Theory of Moral Senti- niet zinvol? Als wij inderdaad een minder goed ontwikkeld
ments stelde hij echter dat eerzucht een veel krachtiger econo- ethisch gevoel hebben, is het dan niet juist van belang ons aan
misch motief is. Geld maakt niet gelukkig; het is het streven regels te binden? Is het feit dat wij die regels nog steeds niet
naar status en waardering dat velen van ons drijft en dat eco- hebben niet juist een bewijs voor ethische onderontwikkeling
nomische vooruitgang brengt. Met eerzucht is volgens Smith en voor de grote noodzaak van de zelfregulering van dit marktniks mis, integendeel. Waar eerzucht verandert in ijdelheid, en falen?
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 98 (4674 & 4675) 13 december 2013
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
757