Financiële markten

Sinds mei is de liquiditeit van Nederlandse banken, gemeten als de ‘Liquidity coverage ratio’, gedaald van 167 naar 159 procent. Dat is het gevolg van het verkrappende monetaire beleid. Historisch gezien blijft de liquiditeit echter nog hoog.

Nederlanders bankieren vooral bij de banken in het eigen land, maar sinds 2021 neemt het aandeel banktegoeden op buitenlandse rekeningen toe. Dat is nog voor het moment dat de Europese Centrale Bank begon met het verhogen van haar belangrijkste rentetarieven om de inflatie te beteugelen (juli 2022).

Voor de vier grootste Nederlandse banken was de gezamenlijke winst in het eerste halfjaar dit jaar 111 procent hoger dan in dezelfde periode in 2022. De hogere rente speelt hierbij een belangrijke rol, maar het hielp ook dat de potentiële kredietverliezen meevielen.

Terwijl de Europese Centrale Bank (ECB) de beleidsrentes in korte tijd fors heeft verhoogd, stijgen de spaarrentes minder snel. Dat geldt niet alleen voor Nederland – in België en Duitsland steeg de spaarrente nog minder.

Bijna veertig procent van alle zakelijke leningen wordt in de komende twaalf maanden geraakt door de hogere rente. Vooral het MKB zal de effecten voelen van de rentestijging, bovenop andere stijgende kosten.

Brazilië verhoogde in maart 2021 als eerste de rente in reactie op de na de pandemie overal hogere inflatie, een jaar eerder dan de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) en bijna anderhalf jaar eerder dan de Europese Centrale Bank (ECB). Terwijl de ECB nog niet klaar is met renteverhogingen en de Amerikaanse Fed lijkt te gaan pauzeren, zijn Latijns-Amerikaanse landen al aan het versoepelen.

Om beleggers te beschermen, moeten beleggingsfondsen de liquiditeitsrisico’s binnen het fonds beheersen. Een klein aantal fondsen beschikt echter niet over de mogelijkheid om het fonds tijdelijk te sluiten als de risico’s in gestreste marktomstandigheden groter zijn dan waar vooraf rekening mee is gehouden.

Om investeringen te financieren is het Nederlands midden- en kleinbedrijf afhankelijk van leningen bij commerciële banken. Een van de belangrijkste zaken bij het afsluiten van een lening is de ­rente en die is hoger voor het mkb dan voor het grootbedrijf. Is dat verschil te rechtvaardigen?

Het effect van een ruimer monetair beleid op werkgelegenheid en investeringen wordt verzwakt doordat bedrijven de lagere rente gebruiken om met geleend geld eigen aandelen in te kopen.

Wanneer digitaal centralebankgeld (central bank digital currency; CBDC) en contant geld naast elkaar bestaan, zal de relatieve vraag naar de twee geldvormen afhangen van de rente op de CBDC-rekeningen, de transactiekosten van CBDC, de privacy van betalingen, en de straffen op belastingontwijking.