Banken stallen steeds meer geld bij centrale banken

■ Marjo de Jong en Pieter Stam (DNB)

Banken in het eurogebied en ook daarbuiten hebben momenteel veel liquide middelen en houden deze steeds meer aan bij centrale banken. Dit blijkt onder meer uit de samenstelling van de geconsolideerde bankbalansen van Nederlandse banken.

Vanwege de financiële crisis zijn banken in het afgelopen decennium steeds meer gelden gaan aanhouden bij de ­centrale bank. Eind juni 2019 stond voor ongeveer 200 miljard euro van deze liquide middelen bij centrale banken. Dit maakt 8,6 procent uit van het balans­totaal van Nederlandse banken (figuur). Ter vergelijking: in 2008, ten tijde van de finan­ciële crisis, hielden Nederlandse banken ongeveer vijftig miljard euro aan bij centrale banken, wat gelijk stond aan 1,5 procent van hun balanstotaal. In de tussentijd is het balanstotaal van banken licht teruggelopen.

Doordat banken steeds meer geld stallen bij centrale banken, heeft het verruimende monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) de reële economie niet ten volle kunnen bereiken. Om de werking van het verruimende beleid te verbeteren, stelt de ECB financiering beschikbaar in de vorm van langlopende herfinancieringsoperaties. Hierdoor is veel extra liquiditeit in het financiële systeem gebracht.

Naast de stijging, valt op dat er vooral vanaf medio 2016 een seizoenpatroon zichtbaar is in de aanhoudingen bij centrale banken. Dit geldt zowel voor de ratio uit de figuur als de totale hoeveelheid liquide middelen bij de centrale banken (niet weergegeven in figuur). Tijdens de momenten in het jaar waarop banken cijfers naar buiten brengen, vindt er bij banken periodiek balans­management plaats, waardoor er dan minder gelden worden opgenomen uit de markt en ook minder liquide middelen worden geplaatst bij ­centrale banken. Dit beïnvloedt de leverage van de banken en ook de afdrachten die ze moeten doen op basis van cijfers op deze peildata, zoals de bankenbelasting en een bijdrage aan het Single Resolution Fund.

In internationaal perspectief is de ratio van Nederlandse banken momenteel vrijwel gelijk aan die van Duitse banken en aan het gewogen Europese gemiddelde. Voor banken uit Zuid-Europese staten is dit percentage veelal lager, en voor banken uit een aantal Noord- en Oost-Europese landen juist veel hoger.