Rutger Bregman bracht deze week een ode aan de blauwe envelop op De Correspondent. Volgens Bregman zijn belastingen “fantastische dingen”, want zonder belastingen geen spotgoedkoop onderwijs, geen uitstekend openbaar vervoer, geen slimme wetenschappers, en geen uitmuntende zorg. Hij stelt daarom voor om vanaf nu te spreken van ‘bijdragen’ in plaats van ‘belastingen’. De naam ‘belasting’ is misplaatst omdat het suggereert dat het om een last gaat, die je liever uit de weg zou gaan. De naam ‘bijdrage’ past beter als je in beschouwing neemt welke mooie zaken tot stand komen dankzij belastingen, aldus Bregman.
Geloof het of niet, maar dit idee is recent beproefd in Duitsland, zij het in omgekeerde richting. Iets wat altijd als een vrijwillige donatie werd gezien, werd voor een willekeurig deel van de potentiele donateurs plotseling geframed als een belasting. Vervolgens werd bekeken of er meer of minder werd bijgedragen door die groep.
De context is die van de kerkbelasting van de katholieke kerk. Wettelijk is dat in Duitsland een belasting, maar in de praktijk krijgt het vaak vorm als vrijwillige bijdrage, waarbij de naam belasting zorgvuldig gemeden wordt – precies in lijn met de aanbeveling van Bregman. Zo ook in het stedelijke gebied in Beieren waar het onderzoek plaatsvond.
In 2013 kregen 40.000 donateurs niet allemaal de gebruikelijke collectebrief. Een willekeurig deel werd in de brief geïnformeerd dat het niet om zomaar een vrijwillige bijdrage ging, maar om een wettelijk bindende belasting.
De resultaten spreken in het voordeel van de naam ‘belastingen’. Vooral mensen die in het verleden geen bijdrage leverden reageren positief op de brief. Zij verhogen hun bijdragen significant als ze lezen over de wettelijke belasting. De donateurs die altijd al bijdroegen reageren niet op de veranderde framing.*
Een duur idee dus om niet langer van belastingen te spreken? Wellicht, hoewel het de vraag is of onderzoeksresultaten over de kerkbelasting in Zuid-Duitsland generaliseren naar reguliere belastingen in Nederland. Dichterbij huis wat dat betreft is een onderzoek in Noorwegen. Daar boekte de belastingdienst spectaculaire resultaten door 18.000 brieven te sturen naar belastingbetalers die hun buitenlandse inkomen waarschijnlijk te laag hadden gerapporteerd. Aan een willekeurig deel van de brieven werd – à la Bregman, maar in iets minder stevige bewoordingen, maar mét mooie foto’s – een lofzang toegevoegd over de belangrijke zaken die met belastinggeld worden gedaan. Het resultaat was een verdubbeling (!) van het gerapporteerde buitenlandse inkomen ten opzichte van de brieven zonder die boodschap. Hierdoor stroomden vele miljoenen extra belastingen binnen. Hoogste tijd dat we dat in Nederland ook eens beproeven.
* Zij reageren overigens wel op een halfslachtige brief die de donateurs wel wijst op het feit dat het om een belasting gaat, maar erbij schrijft dat de kerk het behandelt als puur vrijwillige bijdrage, zie het paper.
Auteur
Categorieën