.
Redactioneel ESB
Dubbel Decentraliseren
H
uitgaven zo weinig zelf betalen.
et is officieel: gemeenten
Het antwoord: niet. Het democratikrijgen volgend jaar tien
sche ideaal van burgers die op lokaal
miljard euro aan rijksgeld
niveau lokale lusten en lokale lasten
erbij. Was het dus tóch een memoraafwegen bestaat domweg niet. In ons
bele Prinsjesdag. Om precies te zijn
land bestaan er zowel Haagse als lokrijgen gemeenten 10,4 miljard extra
kale afwegingen van lokale lasten en
voor uitvoering van jeugdzorg, maatlusten, die beide onvolledig zijn. De
schappelijke ondersteuning en partilokale afweging is gemankeerd omdat
cipatie. Hoewel, precies, acht miljard
burgers bijna geen lokale lasten dragen.
schijnt het te zijn als je het CPB en Flip
Voorkeuren voor meer of minder lasten
de Kam (in dit nummer) mag geloven.
komen daarom slecht tot uitdrukking,
Overigens moeten we afwachten wie
en voorkeuren voor voorzieningen leiprecies wat gaat uitvoeren en hoe geden alleen tot die voorzieningen bij
meenteraadsleden daarop gaan toezien.
voldoende Rijksgeld. Dit terwijl de ene
En de nieuwe verdeelsleutels van het
gemeente liever meer voorzieningen wil
Gemeentefonds staan trouwens nog in
Gelijn Werner
maar de andere juist weer minder lasde steigers, waardoor de geldverdeling
Eindredacteur ESB
ten. De landelijke afwegingen houden
over gemeenten niet helemaal eerlijk en
g.werner@sdu.nl
op hun beurt klaarblijkelijk te weinig reefficiënt is. Maar dit terzijde.
kening met gevolgen van hervormingen
Overigens kon het kabinet voorafop zowel de lokale lusten als lasten. Het
gaand aan Prinsjesdag de plannen
nogal moeilijk legitimeren. In principe, over het algemeen, kabinet hecht aan gezonde overheidsfinanciën, of beter gezegd,
moet een plan – zoals ze wel zeggen – eerlijk, consequent en aan gezonde Rijksfinanciën. De vraag hoe gemeenten hun nieubreed gedragen zijn. Zonder een zeur te hoeven zijn, hadden we uitgavenpatronen gaan beheersen, krijgt echter veel minder
gemeenten wellicht wat meer inspraak kunnen hebben over de aandacht, net als de vraag of gemeenten klaar zijn voor zoveel
haalbaarheid van de decentralisatieplannen, bijvoorbeeld over nieuwe taken. Het Rijk mag zijn begroting dan beter op orde
het tempo ervan. En niet om het een of ander, maar misschien hebben, het gaat ten koste van die van gemeenten.
was het iets geweest om te bedenken hoe het voor gemeenten Het ironische gevolg van de decentralisaties is dat gemeenten
moet zijn om dadelijk out of the blue zoveel meer werk te krijgen financieel nog meer gaan leunen op het Rijk, omdat ze zelf dus
voor zoveel minder geld dan huidige uitvoerders. Maar zand er- geen financiële huishouding hebben om op te bouwen. Maar
over, gemeenten redden zich heus prima straks, en het kabinet laat er ook een positief gevolg zijn: nooit was heropening van de
heeft het door alle Europese begrotingsregels ook niet bepaald aloude discussie over lokale lasten zo opportuun. Mensen zijn
zich goed bewust dat gemeenten krap bij kas raken, waardoor
makkelijk. Daarom dit alles slechts terzijde.
Gezegd moet namelijk dat het kabinet veel aandacht heeft voor ze beter zijn gaan inzien dat tegenover lokale lusten lokale lasde uitvoerbaarheid van nieuwe taken; ze staat op het punt dat ten moeten staan. Terwijl lokale politici voorheen uit electorale
onuitvoerbaar beleid inefficiënt en ineffectief is. Volledigheids- vrees de dans om de lokale lasten steevast ontsprongen, zal dat
halve moet daaraan wel worden toegevoegd dat het kabinet een dadelijk niet meer nodig zijn.
uitvoeringstoets overbodig vindt, maar waar het hier om gaat is Het kabinet intussen, leert flink bij. Laatst zag een flinke delegadat het kabinet zijn volste vertrouwen behoudt in de gemeen- tie kabinetsleden met eigen ogen hoe Deense gemeenten sociale
ten, die immers fors gegroeid en klaar voor nieuwe verantwoor- taken organiseerden die hun van hogerhand waren toebedeeld.
delijkheden zijn. Overigens zal het Rijk gemeenten “onder- Wat zij leerden bleef krampachtig geheim, al zagen ze vast dat
steunen†waar mogelijk en “maatregelen†nemen waar nodig, decentralisatie in tweeën kwam: aan de uitgavenkant én aan de
waardoor “vertrouwen†best verantwoord klinkt, en meteen inkomstenkant. Een dubbele decentralisatie zogezegd.
Een ander kabinetslid zat thuis. Hij studeerde aan wat de grootook weer hopeloos algemeen. Maar dit alles geheel terzijde.
Uiteraard, want er is wat anders aan de hand met al dat kabi- ste hervorming van het komende jaar moet worden, die van het
netsvertrouwen, noem het ‘een dingetje’. Meer in het bijzonder belastingstelsel. Zijn naam is Eric Wiebes en hij zei daags na
is er iets met het “vertrouwen in de controlerende taak van de Prinsjesdag het volgende: “Bij de grotere rol die gemeenten na
lokale democratie†(BZK, 2 juni). Nog los van de verversing de drie decentralisaties spelen, past meer ruimte om zelf belasvan gemeenteraden dit jaar, de immense opgave die hun wacht tingen te heffen†(Ministerie van Financiën, 18 september). Zou
en de vraag wat gemeentebestuurders straks precies moeten het dan toch? Vast staat een uitzicht op bevlogen belastingdeverantwoorden aan de raadsleden, is er namelijk de vraag hoe batten waarnaar we zo reikhalzend hebben uitgekeken.
effectief een democratie kan zijn waarin burgers eigen lokale
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
Jaargang 99 (4694) 25 september 2014
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
575