“De integratie van de Midden-Europese landen in de EU heeft een afghanistanisering van de Europese oostflank voorkomen. Door isolationisme wordt de wereld niet veiliger. Integendeel!”
ESB Column
Koude handelsoorlog?
E
in een kwart eeuw te veel veranderd.
en kwart eeuw geleden werBelangrijk is dat het wereldhandelsden het IJzeren Gordijn en de
systeem sinds de Koude Oorlog veel
Berlijnse Muur gesloopt, wat
meer gefragmenteerd is. Meer landen
een van de meest zichtbare uitingen
nemen intensiever deel aan de intervan de val van het communisme was.
nationale handel, waardoor alternaDe politieke tegenstellingen hadden
tieve leveranciers voor alle partijen
in de decennia voor Gorbatsjov een
beschikbaar zijn. Zowel Europa als
grote economische invloed, want het
Rusland kan daardoor gemakkelijker
Oosten (destijds niet alleen de Sovjetnieuwe afzetmarkten aanboren en op
Unie, maar ook de Midden-Europese
zoek gaan naar leveranciers die geen
landen Hongarije, Polen, Roemenië,
partij zijn in het conflict. Ook zijn
Tsjechoslowakije en de DDR) had een
voormalige Sovjetstaten (waaronder
voorkeur voor handelsonafhankelijkde Baltische landen) inmiddels onafheid van het Westen. Het Westen had
hankelijk van Moskou en de Middenlangdurige economische sancties inPeter van Bergeijk
Europese landen zijn tegenwoordig
gesteld, voornamelijk met betrekking
Hoogleraar aan het Institute
zelfs lid van de Europese Unie. Door
tot technologie en wapensystemen,
for Social Studies van de Erasmus
beide factoren wordt de invloed van
maar ook waren er voedselembargo’s
Universiteit Rotterdam
een nieuwe koude handelsoorlog op
(zoals het jammerlijk gefaalde graande wereldhandel geringer omdat het
embargo van president Carter). De
handelspotentieel van Rusland kleiinvloed van deze handelsverstoringen
kwam rond 1985 neer op 3,5 procent van de wereldproductie ner is dan het handelspotentieel van de COMECON was.
De potentiële invloed van een nieuwe koude handelsoorlog
(Van Bergeijk en Oldersma, 1990).
Als u de Koude Oorlog nog bewust heeft meegemaakt, dan is niet verwaarloosbaar maar pakt daarom wel veel lager uit
denk u misschien wel dat we op dit moment ver af zijn van (voor 2008 geraamd op 1,5 procent van de wereldproductie,
een conflict zoals dat kenmerkend was voor het wereldsys- zie Van Bergeijk, 2012). Hierdoor is het politieke veiligheidsteem tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en 1990. aspect nog belangrijker dan tijdens de Koude Oorlog. WederToch vormen de spanningen rond Oekraïne een belangrijke zijdse handel en investeringen bevorderen de internationale
risicofactor, die bijvoorbeeld in de juni-raming van het CPB veiligheid. De geschiedenis van de Europese integratie laat
wordt onderkend (het kan Nederland tot een half procent zien dat verstevigen van de wederzijdse economische belangen
economische groei kosten). Zet en tegenzet volgen elkaar op een belangrijke manier is om voormalige tegenstanders (in
dit moment bovendien snel op en de Russische dreigementen casu Duitsland en Frankrijk) aan elkaar te binden. De integraom verder te gaan en bijvoorbeeld gebruik van het luchtruim tie van de Midden-Europese landen in de EU heeft een afghate verbieden zijn serieus te nemen of worden metterdaad uit- nistanisering van de Europese oostflank voorkomen.
gevoerd, zoals het dreigement om olie niet langer in dollars af
Door isolationisme wordt de wereld niet veiliger. Integendeel!
te rekenen.
Bij het beoordelen van sanctie(dreigementen) geldt aan de ene
kant dat de Russische economie harder kan worden getroffen
door het Westen, maar aan de andere kant ook dat economische schade vanwege sanctiemaatregelen in de westerse democratieën een grotere politieke invloed heeft dan in Poetins autocratie. Zet en tegenzet zijn daarom met elkaar in evenwicht
en het risico van verdergaande verstoring van de handelsstromen is dus zeker niet ondenkbaar.
Wat betekent de toenemende kou in de politieke en economi- literatuur
sche betrekkingen nu voor de wereldhandel? We kunnen de Bergeijk, P.A.G. van (2012) Visible and invisible walls: world trade pateerder genoemde bevindingen van vóór de jaren tachtig niet terns and the end of the Cold War, ISS working paper, 533.
zomaar gebruiken om in te schatten wat het beperken van de Bergeijk, P.A.G. van, en H. Oldersma (1990) Détente, market oriented
handel tussen Rusland en de Europese Unie en de Verenigde reform and German unification. Potential consequences for the world
Staten op dit moment zou kunnen betekenen. Daarvoor is er trade system. Kyklos, 43(4), 599–609.
572
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
Jaargang 99 (4693) 11 september 2014