Marktwerking maakt zorg duurder
Aute ur(s ):
Kant, A. (auteur)
De auteur is Tweede kamerlid voor de SP
Ve rs che ne n in:
ESB, 87e jaargang, nr. 4355, pagina 283, 12 april 2002 (datum)
Rubrie k :
Prikkel
Tre fw oord(e n):
Het zal u misschien niet verbazen van een SP-ster; ik ben niet voor marktwerking en commercie in de zorg. Daarmee wordt het paard
van Troje binnengehaald en komt de kwaliteit en solidariteit onder druk. Het risico op tweedeling is groot. Maar er zijn ook
economische argumenten: het is namelijk duurder.
Een onderzoek van de universiteit van Maastricht – nota bene in opdracht van het ministerie van Financiën – waarschuwde onlangs ook
voor hogere kosten van de zorg bij marktwerking 1. Volgens het onderzoek leidt marktwerking tot een extra kostenstijging bij
ziekenhuizen, verschillen in toegankelijkheid en problemen met de regionale spreiding van de ziekenhuizen. Het is niet zo moeilijk voor te
stellen dat het aantal kleine ziekenhuizen verder vermindert en er regionale monopolies ontstaan. Voor veel mensen is dat ook een verlies
aan kwaliteit, omdat het ziekenhuis verder weg komt te liggen.
En kijk bijvoorbeeld naar de verzekeringen. De zogenaamde beheerskosten van particuliere verzekeringen liggen met elf procent bijna drie
keer zo hoog als bij de ziekenfondsen en de awbz (vier procent). Dat komt omdat particuliere verzekeringen het veel meer papierwerk
kostende restitutiestelsel moeten gebruiken. Daarbij betaalt de patiënt en krijgt hij later zijn geld weer terug via een declaratie. Dat moet
op die manier omdat de individuele vergoedingen verschillen door de verschillende verzekeringsproducten. Keuzevrijheid leidt dus toch
tot hogere kosten. Het naturasysteem van de ziekenfondsen is veel minder bureaucratisch. Daarbij ontvangt de patiënt zorg in natura en
krijgt de zorgaanbieder via collectieve contracten geld terug van de verzekeraar. Concurrerende verzekeraars zijn overigens ook veel geld
kwijt aan reclame die uiteindelijk door de klant wordt betaald.
In de VS, waar de marktwerking het meest ver is doorgevoerd, wordt veertien procent van het bbp uitgegeven aan de gezondheidszorg
tegen 8,9 procent hier. Een belangrijke oorzaak daarvan is de gigantische bureaucratie, naast de vaak extravagante wensen van veel
patiënten, niet zelden aangemoedigd door de betrokken commerciële specialisten.
Ondanks deze hoge kosten is zestien procent van de bevolking onverzekerd (ruim 43 miljoen mensen in 1998) en pakken de ziekte- en
sterftecijfers ongunstiger uit dan in West-Europa 2. Uit onderzoek is ook gebleken dat commerciële ziekenhuizen in de vs gemiddeld tien
procent hogere tarieven hebben dan die zonder winstoogmerk 3. De strategie van deze ziekenhuizen richt zich op het behalen van extra
inkomsten in plaats van kostenbesparingen.
In een sector als zorg, iets waar je vaak op aangewezen bent, werken concurrentie en de markt niet. Juist voor de patiënt, maar ook voor
een efficiënt verloop, is het van groot belang dat er heel goed samengewerkt wordt. Concurrentie is daaraan tegengesteld. Uitwisseling
van kennis is dan ‘bedrijfsgeheim’ en het gezamenlijk inkopen van medicijnen kartelvorming. Nu al zegt de NMa dat artsen niet meer
collectief contracten met verzekeraars mogen afsluiten, wat veel extra bureaucratie met zich mee zal brengen. En omdat bij winstoogmerk
en concurrentie de kwaliteit van de zorg onder druk komt te staan – de goedkoopste zorg is niet hetzelfde als de beste zorg – zullen de
Inspectie en het toezicht enorm moeten worden uitgebreid. Ook dat kost geld. De verleiding zal groot zijn om mensen met te weinig
opleiding in te zetten, te bezuinigen op scholing, en in het algemeen de ‘menselijke factor’ weg te rationaliseren. De stopwatchzorg in de
thuiszorg is wat dat betreft ons voorland. Het idiote idee dat zorg een product is waarbij je het beste kiest. Moet niet gewoon alle zorg
goed zijn?
Alleen al om de risico’s en gevaren begrijp ik die roep om winstoogmerk en marktwerking in de zorg niet. Maar er zijn dus ook genoeg
economische argumenten. Waar blijven ‘Economen tegen marktwerking in de gezondheidszorg’?
De afgelopen jaren zijn, ondanks de extra miljarden extra die naar de gezondheidszorg zijn gegaan, de wachtlijsten gegroeid. Dus lijkt de
conclusie simpel dat ‘meer geld’ niet de oplossing is. Die redenering gaat voorbij aan het feit dat onder Paars, ondanks de vergrijzing en
verbeterde technologie, de uitgaven aan de zorg daalden van 9,6 procent van het bbp in 1995 tot 8,9 nu 4. De ‘productie’ in de zorg is wel
degelijk gestegen maar het was te weinig om te voorkomen dat de wachtlijsten verder opliepen door de veel harder groeiende vraag.
Natuurlijk is het altijd mogelijk om nog doelmatiger te werken, maar daarmee kom je er niet. Goede zorg en genoeg zorg kost wat. De SP
trekt daar in haar programma 7,8 miljard euro extra voor uit. Zelfs dan, zo rekende Bomhoff in het NRC voor, zal de Nederlandse
gezondheidszorg nog goedkoper zijn dan de veel betere Duitse of Zwitserse. Er kan dus zeker wat gebeuren aan de bureaucratie door de
invoering van één solidaire basisverzekering 5, maar uiteindelijk zal er toch vooral veel geld bij moeten.
1 H. Maarse, Marktwerking in de ziekenhuiszorg, een analyse van de mogelijkheden en effecten , Universiteit Maastricht, 26 maart 2002.
2 G. Schrijvers, De zorg mag best wat kosten, Vrij Nederland, 20 januari 2001.
3 Raad voor Volksgezondheid & Zorg, Winst en gezondheidszorg, 2002.
4 CPB, CEP 2002, Den Haag.
5 Zie ook M. Camps, B. Geurts en S. Kaatee, De zorgverzekeringscombi, ESB, 3 november 2000, blz. 872-875.
Copyright © 2002 – 2003 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)