Een nieuw produkt van
het CBS (II)
Van Herwaarden noemt het CBS “een
goudmijn, die systematischer ontgonnen
zou moeten worden; het CBS zou meer
aan produktontwikkeling moeten doen”.
Hij wordt op zijn wenken bediend, want
het Jaarboek inkomen en consumptie
(JIC) is een van de resultaten van een
nieuw publikatiebeleid. Dat komt tegemoet aan de suggesties van Van Herwaarden, namelijk het aanbrengen van
een duidelijke scheiding tussen publikaties bestemd voor deskundige gebruikers van statistische gegevens en publikaties voor een breed publiek.
Het JIC, een publikatie met globale
cijfers over inkomen en consumptie behoort tot de tweede categorie, de publikaties voor een breed publiek. Het is
een type waarvan het CBS er al een
toenemend aantal publiceert, zoals het
Zakboek verkeers- en vervoersstatistieken, het Zakboek onderwijsstatistieken, de Landbouw- en tuinbouwcijfers,
het Vademecum gezondheidsstatistiek
en de Algemene milieustatistiek.
De prijsstellingen van CBS-publikaties zijn zodanig dat er voor deskundige
gebruikers geen drempel wordt opgeworpen. Tevens wordt daarbij rekening
gehouden met een zekere kostendekking, waarnaar het CBS als overheidsorganisatie moet streven. Publikaties
voor een breed publiek worden daarentegen zo goedkoop mogelijk gehouden.
In sommige gevallen gebeurt dit ook
door de bepaling van een maximale
omvang; voor boekjes als het JIC ligt dit
op 75 a 100 pagina’s. De vergelijking
met het Statistisch jaarboek gaat echter
volledig mank. De verkochte oplage
van beide boekjes lopen zover uiteen
dat de prijsstelling niet zonder meer
vergeleken mag worden.
De ‘funfactor’ is beter aan te brengen
in zogenaamde themaboekjes, een ca-
1026
tegorie publikaties die het CBS wil maken naar aanleiding van bepaalde onderwerpen die als maatschappelijke
problemen naar voren komen. Ze hebben als kenmerkdat ze eenmalig zijn en
in die zin ad hoc. Een voorbeeld is het
boekje Mannen en vrouwen naast elkaar, waarin de maatschappelijke positie van vrouwen met die van mannen
vergeleken wordt.
Gegevens op diskette
Aan de suggestie van Van Herwaarden publikaties op diskette – of in bredere zin in machineleesbare vorm – uit
te geven, wordt hard gewerkt. Tot nu toe
werden gegevens op diskette en band
voor het merendeel ‘op maat’ verstrekt.
Van tevoren wordt bepaald welke informatie men precies wenst en welke prijs
daarvoor berekend wordt. Publikaties
op diskette bevatten min of meer dezelfde informatie als de gedrukte versies.
Publikatiebestanden – op magneetband of diskette – bevatten statistische
gegevens die zijn afgeleid uit werkbestanden van het CBS. Een aantal publikatiebestanden wordt op reguliere basis geproduceerd. Begin volgend jaar
zal het CBS met een overzicht van dergelijke publikaties komen.
Andere verspreidingen van statistische gegevens in deze categorie zijn
Teletekst en Viditel. Op Teletekst heeft
het CBS een vaste pagina (pagina 503).
Hierop verschijnt dagelijks een statistisch nieuwsbericht. Het CBS neemt
deel aan Viditel, het openbare videotextsysteem van de PIT. Via de telefoonlijn kan informatie, die in de PTTcomputer is op geslagen, op een beeldscherm zichtbaar worden gemaakt. De
pagina’s van het CBS bevatten actuele
cijfers over bijna alle maatschappelijke
verschijnselen. Bij elk onderwerp wordt
verwezen naar de publikatie(s) waarin
de informatie gedetailleerd te vinden is.
Door pagina 360 van Viditel op te roepen, komt men terecht bij het begin van
de zoek structuur van de beschikbare
CBS-informatie.
Hoewel de elektronische informatie-verschaffing de komende jaren
snel belangrijker zal worden, zullen
gedrukte publikaties voorlopig nog wel
het belangrijkste medium blijven. Om
gebruikers van statistische gegevens
inzicht te geven in de veelheid van
publikaties die het CBS verstrekt, worden het Systematise!! overzicht van de
CBS-publikaties en de CBS-gids samengesteld.
Het Systematisch overzicht van de
CBS-publikaties bevat een overzicht
van het volledige publikatieprogramma
dat door het CBS wordt verzorgd. Deze
brochure verschijnt eenmaal per jaar.
Aanvullingen met de titels van recent
verschenen publikaties verschijnen
maandelijks. Een abonnement op de
brochure en de aanvullingen is gratis.
Voor het toegankelijk maken van de
veelheid aan statistische informatie
waarover het CBS beschikt, is de ‘CBSgids’ samengesteld. In deze gids leidt
een alfabetisch onderwerpenregister
naar de publikatie(s) waarin cijfers over
het gezochte onderwerp zijn opgenomen. Bovendien verwijst de gids naar
de hoofdafdeling die de informatie verzamelt en publiceert. De CBS-gids verschijnt om de twee jaar.
Statistisch bulletin
De snelste manier voor het CBS om
resultaten van Statistisch onderzoek
openbaar te maken is het aanbieden
van een persbericht aan het Algemeen
Nederlands Persbureau (ANP). Het
ANP verspreidt het CBS-bericht onder
zijn abonnees (kranten, radio, televisie). Het Statistisch bulletin dat het CBS
eenmaal per week uitgeeft, bevat eveneens resultaten van recent Statistisch
onderzoek op alle terreinen waarop het
CBS werkzaam is. Zodra statistische
uitkomsten openbaar zijn gemaakt,
kunnen aan belangstellenden meer gedetailleerde gegevens worden verstrekt. Een keer per maand verschijnt
met het Statistisch bulletin het Conjunctuurbericht, een overzicht van recente
ontwikkelingen in de economie.
Zoals hierboven gesteld behoort het
JIC tot een categorie publikaties die
onderdeel uitmaakt van een publikatiepakket van het CBS dat ruwweg verdeeld kan worden in overzichts publikaties met globale cijfers en publikaties
met gedetailleerde uitkomsten.
Overzichtspublikaties
Overzichtspublikaties zijn niet gedetailleerd, maar brengen cijfers bij elkaar
die op een groot aantal verschillende
terreinen liggen.
Met Statistisch jaarboek geeft ieder
jaar actuele cijfers over vrijwel alle
aspecten van onze samenleving. Met
CBS geeft ook een Engelstalige versie
uit. Net Regionaal Statistisch zakboek
verschaft gegevens per provincie, gemeente enzovoort. Met Maandschrift
geeft maandelijks recente cijfers van
ruim 600 reeksen met een vergelijking
over de laatste vijf jaar. 90 Jaren statistiek in tijdreeksen is een publikatie met
een brede benadering die voorziet in
een vergelijking van circa 1.700 tijdreeksen. Hierin wordt het verloop van
de meest uiteenlopende onderwerpen
over bijna een eeuw zichtbaar. Naast
het Statistisch jaarboek met cijfers over
vrijwel alle werkterreinen van het CBS,
zijn erdejaarboeken met globale cijfers
over een of een beperkt aantal werkterrein(en) waarvan het jaarboek Inkomen
en consumptie een nieuw voorbeeld is.
Ten slotte zijn er samenvattende
overzichten waarin gegevens van een
aantal specialistische publikaties zijn
bijeengebracht, zoals over de zakelijke
dienstverlening, de Industrie en de horeca. Van deze zogenaamde ‘samenvattende overzichten’ is er slechts een
beperkt aantal. Een voorbeeld is het
Samenvattend overzicht van de Industrie.
Gedetailleerde uitkomsten
Er zijn zo’n driehonderd publikaties
met gedetailleerde uitkomsten die over
hetalgemeen periodiekverschijnen. De
jaarpublikaties bevatten gedetailleerde
uitkomsten over een bepaald onderwerp. Ze bevatten korte en langere artikelen die aangevuld worden met figuren en tabellen. Voorbeelden zijn publikaties over overdrachten en verpachtingen van landbouwgronden, automatisering, consumptief krediet, gezondheid, onderwijs, inkomsten en uitgaven
van de overheid, faillissementen en inkomensverdeling. Een bijzondere categorie vormen de maand- en kwartaalpublikaties. In de maandpublikaties
staan overwegend tabellen met een
korte toelichting. Daarnaast worden
ook kleine artikelen opgenomen. Er zijn
maand statistieken voor de bevolking,
binnenlandse handel en dienstverlening, bouwnijverheid, buitenlandse
handel, financiewezen, gezondheid, industrie, landbouw, prijzen, verkeer en
ESB 31-10-1990
vervoer. Daarnaast verschijnt er een
sociaal-economische maandstatistiek
met een supplement met artikelen (circa zes per jaar). Indien er per kwartaal
geenqueteerd wordt, verschijnt er een
kwartaal publikatie. De opzet daarvan
is te vergelijken met een maandelijkse
publikatie. Er zijn kwartaalstatistieken
op het gebied van energie, milieu, onderwijs, rechtsbescherming en veiligheid, en Nationale rekeningen.
Een van de doelstellingen van het
nieuwe publikatiebeleid was de maanden kwartaalpublikaties sneller dan voorheen te produceren en te publiceren. Er
werden daarom stringente eisen gesteld aan de maximale omvang. Voor
het overgrote deel van de gewone jaarpublikaties ging ook gelden: relatief
dunner, eenvoudiger (van belang voor
de prijsstelling) en vooral sneller. (Hierbij nam wel het aantal titels lets toe,
want het was niet de bedoeling minder
te publiceren).
Overige publikaties
Het CBS geeft ook wetenschappelijke publikaties uit. In de CBS-rapporten,
de Statistische onderzoekingen en
CBS select staan analyses en artikelen
over ontwikkelingen op het gebied van
de statistiek en over methodologie. Het
Statistisch magazine (een kwartaaltijdschrift) bevat bewerkte versies van artikelen die al in andere CBS-publikaties
zijn verschenen. De belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van de ambtelijke statistiek worden ten slotte geschetst in een Engelstalig kwartaalblad:
Netherlands official statistics.
Het CBS publiceert ook overzichten
van indelingen, naamlijsten, classificaties en dergelijke. Voorbeelden zijn:
– de Standaard Bedrijfsindeling (SBI):
een rubricering van bedrijven met
voor alle rubrieken een code;
– de Standaard Onderwijsindeling
(SOI): een codelijst die ruim 6.500
opleidingen bevat;
– de Standaard goederennomenclatuur (SGN);
– de Beroepenclassificatie;
– de Plaatsnamenklapper.
In beide CBS-vestigingen is een bibliotheek met leeszaal die voor iedereen
toegankelijk is. De collectie omvat voornamelijk Statistische publikaties; niet alleen van het CBS, maar ook van andere
instellingen in Nederland. De collectie
omvat ook publikaties van de belangrijkste Statistische bureaus in het buitenland en van internationale organisaties. In het nationale en internationale
bibliotheekbestel neemt de CBS-bibliotheek een unieke positie in. De bibliotheek beschikt namelijk over een complete collectie van de Nederlandse
ambtelijke statistiek.
U kunt het CBS ook telefonisch om
inlichtingen en adviezen vragen. Is de
vraag eenvoudig te beantwoorden, dan
krijgt u meestal nog dezelfde dag antwoord. In de regel worden voor deze
vorm van dienstverlening geen kosten
in rekening gebracht. Is de beantwoording van een vraag bewerkelijker, dan
worden eventueel kosten in rekening
gebracht.
De routinematige verstrekking van
Statistische inlichtingen is gedecentraliseerd bij de bibliotheek en bij diverse
hoofdafdelingen die statistieken produceren. Hiertoe behoort ook de advisering van afnemers (welke cijfers zijn
beschikbaar? Hoe kunnen die cijfers
gebruikt worden?). Soms kunnen aanvullende adviezen op Statistisch gebied
worden gegeven. Ook deze dienstverlening is in het algemeen gratis.
B. Erwich
De auteur is hoofd van de afdeling Publikaties en Statistische Informatieverschaffing
van het CBS.
Inlichtingen op maat
Daarnaast is natuurlijk het geven van
‘inlichtingen op maat’ telefonisch,
schriflelijk, via de bibliotheek een belangrijke vorm van Statistische informatieverschaffing.
Het verstrekken van inlichtingen is
een belangrijke activiteit van het CBS.
1027