De balans
Activa
Lubbers & Co
1982-1989
Passiva
Ondernemingsklimaat
Leefklimaat
De Nederlandse economie verkeerde aan het begin
van de jaren tachtig in een deplorabele toestand. Het
‘no nonsense’-beleid van de kabinetten-Lubbers I en II
heeft ertoe bijgedragen dat het vertrouwen in de economie is teruggekeerd. In tegenstelling tot de ondermaatse prestaties aan het begin van het decennium komt de
Nederlandse economie er nu in internationale vergelijkingen beter dan gemiddeld uit.
De economie bloeit maar het milieu gaat ten gronde.
Pas aan het eind van de rit heeft het kabinet het milieu
ontdekt als politieke prioriteit van de eerste orde; vervolgens is het er niet in geslaagd een milieubeleid van de
grond te krijgen. Het Nationale Milieubeleidsplan is ontaard in gesteggel over individuele en collectieve lasten
en vormde uiteindelijk zelfs de aanleiding voor de val
van het kabinet.
Werkgelegenheid
Werkloosheid
Sinds 1983 is de werkgelegenheid in ons land met
ca. 500.000 personen gegroeid. Dat is aanzienlijk meer
dan elders. De banengroei is natuurlijk in belangrijke
mate te danken aan de gunstige internationale conjunctuur en de loonmatiging door de sociale partners, maar
het kabinet heeft hier toch goed op ingespeeld. Het
draagvlak van de economie is hierdoor belangrijk versterkt.
De bestrijding van de werkloosheid was prioriteit
nummer een van de kabinetten-Lubbers I en II, maar het
belangrijkste wapenfeit dat zij op dit gebied hebben laten zien was het opschonen van het werklozenbestand.
Daardoor verdween ongeveer een derde van de werklozen uit de kaartenbakken. Een beleid om extra banen
voor langdurig werklozen te scheppen kwam echter
nauwelijks van de grond.
Financieringstekort
Financieringstekort
Het financieringstekort van de overheid is volgens
plan verlaagd. De beheersbaarheid van de openbare financien is duidelijk verbeterd. Hierdoor kan er op termijn een einde komen aan de stijging van de staatsschuld en de daarmee gepaard gaande rentelasten die
andere overheidsuitgaven verdringen.
Zeven jaar lang heeft alles in het teken gestaan van
de vermindering van het financieringstekort. Dat heeft,
vooral op sociaal en cultureel terrein, tot een afbraak
van voorzieningen geleid! Met name voor de minst
weerbare groepen in de samenleving is de kwaliteit van
het bestaan wezenlijk aangetast.
Groei
Verdeling
De economie is bevrijd uit de stagnatie; er is weer
groei. Ondernemers zijn vol optimisme, consumenten
vol vertrouwen, beleggers zien het weer zitten, de dynamiek in de economie is teruggekeerd. Het gevaar dat
Nederland niet zou kunnen meekomen in de vaart der
volkeren is bezworen.
De groei komt uitsluitend ten goede aan een beperkte groep. De winsten van het bedrijfsleven rijzen ten top,
maar voor kleinere schoolklassen, verzorging van bejaarden en elementaire openbare voorzieningen is er
geen geld. Aan de onderkant van de samenleving
heerst nog armoede.
Harde gulden
Overschot lopende rekening
Het beleid gericht op een sterke gulden heeft gezorgd
voor een zeer lage inflatie en een lage rente. De internationale concurrentiepositie van Nederland is bijzonder sterk. Dat blijkt ook uit het vertrouwen dat buitenlandse beleggers hebben in de kracht van de Nederlandse economie.
Nederland heeft een permanent overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans. Dat betekent
niet alleen dat Nederland geen bijdrage levert tot het
verminderen van de onevenwichtigheden in de wereldeconomie, maar ook dat het zijn eigen binnenlandse
groeimogelijkheden niet volledig benut.
Inkomens
Uitkeringen
Na de magere jaren aan het begin van dit decennium
ziet de modale werknemer zijn koopkracht nu met 2 a
3% per jaar groeien. De vooruitzichten voor verdere inkomensverbetering zijn gunstig.
De uitkeringsgerechtigde heeft geen deel gehad aan
de stijging van de welvaart. In het kader van de stelselherziening sociale zekerheid zijn de uitkeringen fors verlaagd; daarna zijn de uitkeringsniveaus bevroren.
Oort
Dekker
Toegegeven, de belastinghervorming had verder moeten gaan, maar er is toch een belangrijke vereenvoudiging bereikt. De belastingverlaging strookt met wat elders
gebeurt en vormt een flinke impuls voor de economie.
Zoveel als er in de gezondheidszorg overhoop is gehaald, zo weinig komt er tot dusver uit. Het gevaar is
groot dat er van de beoogde kostenbesparing en efficiencyverbetering niets terechtkomt.
Afschaffing WTO
Afslanking rijksoverheid
Een mooi staaltje van overrompelingstaktiek om van
dat kostbare, fraudegevoelige en ineffectieve steunverleningsinstrument af te komen.
De kabinetten-Lubbers vormden geen uitzondering
op de regel dat het gemakkelijker is in andermans dan
in eigen vlees te snijden.
Diversen
Diversen
Alle kritiek op wat er mis gaat doet wel eens vergeten dat heel veel beleid bij de overheid wel vlot en wel
doelmatig verloopt. En zo hoort het ook in een moderne welvaartsstaat.
RSV-affaire, paspoortaffaire, ABP-affaire, visserijfraude, studiefinanciering. Dank u, kabinet, wij hebben
genoten.
ESB 10-5-1989
L. van der Geest
445