Vrees voor baan slecht voor consumptie
Aute ur(s ):
Deze rub riek wordt maandelijks samengesteld door Rob ert-Paul Berb en, Ronald Bosman, Maarten van Rooij en Ad Stokman van de
Nederlandsche Bank. R.P.Berb en@dnb.nl
Ve rs che ne n in:
ESB, 88e jaargang, nr. 4416, pagina 499, 17 oktober 2003 (datum)
Rubrie k :
DNB-indicator
Tre fw oord(e n):
conjunctuur
De perceptie van consumenten op hun arbeidsmarktperspectief is mede bepalend voor de consumptie. Is er sprake van
paniekvoetbal?
De DNB-conjunctuurindicator beweegt zich sinds begin dit jaar op een min of meer stabiel niveau (zie figuur 1). De realisatiereeks laat
daarentegen een onafgebroken daling zien. Het is nog onduidelijk of de verwachtingen ten aanzien van conjunctureel herstel die in de
indicator besloten liggen, zullen uitkomen. Dat verwachtingen van groot belang kunnen zijn voor conjuncturele ontwikkelingen, wordt
onderstreept door het recente beloop van de particuliere consumptie.
Figuur 1. dnb-conjunctuurindicator
Consumptie duikelt…
Kortgeleden is bekend geworden dat de Nederlandse economie in het tweede kwartaal van dit jaar met 1,2 procent is gekrompen ten
opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dit is de grootste daling in twintig jaar. Opvallend hierbij is de daling van de particuliere
consumptie met 1,2 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van dit jaar. In het eerste kwartaal van dit jaar nam de particuliere
consumptie ook al af. Deze terugval in de consumptie vindt plaats tegen de achtergrond van een snel oplopende werkloosheid. Een
verband tussen beide ontwikkelingen ligt derhalve voor de hand.
… mede door werkloosheid…
Een theoretisch kader voor de relatie tussen particuliere consumptie en werkloosheid vormt de levenscyclus/permanenteinkomenshypothese. Uitgangspunt in deze hypothese Рwaarvan de recent overleden Nobelprijswinnaar Franco Modigliani ̩̩n van de
geestelijk vaders is – is dat consumeren en sparen onderdeel zijn van een intertemporeel beslissingsproces. Doel van dit
beslissingsproces is om consumptie zodanig in de tijd te verdelen dat de extra bevrediging die men ontleent aan een beetje meer
consumptie in het ene jaar ongeveer gelijk is aan die in elk ander jaar. Bij dit verdelingsproces moet wel de tering naar de nering gezet
worden: de totale consumptie mag nooit meer bedragen dan het financiële vermogen en inkomen uit arbeid over de gehele
planningshorizon. De theorie impliceert dat consumenten alleen hun bestedingen aanpassen bij een permanente inkomensverandering.
Een tijdelijke inkomensdaling, bijvoorbeeld als gevolg van kortstondige werkloosheid, zou slechts een beperkte invloed op de
particuliere consumptie hebben.
figuur 2 laat het verband zien tussen de groeivoet van de particuliere consumptie en werkloosheidsverwachtingen, waarbij de
tijdshorizon één jaar is. De figuur suggereert dat de huidige daling van de particuliere consumptie, evenals begin jaren negentig, deels
toe te schrijven is aan de sterke verslechtering van het door consumenten gepercipieerde arbeidsmarktperspectief. Vanuit het perspectief
van de levenscyclus/ permanente-inkomenshypothese lijkt de reactie van consumenten op deze verandering in het
arbeidsmarktperspectief evenwel – net als over de rest van de beschouwde periode – disproportioneel groot.
Figuur 2. Particuliere consumptie en werkloosheidsverwachtingen
…waarvan de k ans wordt overschat
Uit experimenteel onderzoek, onder meer uitgevoerd door psycholoog Daniel Kahneman – Nobelprijswinnaar economie van verleden jaar
– blijkt echter dat mensen systematische inschattingsfouten maken. Kleine kansen worden bijvoorbeeld in de regel overschat. In
voorliggende specifieke geval is het niet denkbeeldig dat consumenten hun persoonlijke kans op werkloosheid – net als de duur van de
werkloosheid – te hoog inschatten. Een aanzienlijke verwachte inkomensverslechtering is dan het gevolg, resulterend in een duikvlucht
van de consumptie. Een verbetering van het arbeidsmarktperspectief lijkt derhalve noodzakelijk om de particuliere consumptie weer aan
te zwengelen. De ingeslagen weg van loonmatiging is hierbij een goede voorzet.
Copyright © 2003 – 2004 Economisch Statistische Berichten (www.economie.nl)