Stabilisatie door de markt
Aute ur(s ):
Bovenberg, A.L. (auteur)
CentER en Ocfeb .
Ve rs che ne n in:
ESB, 84e jaargang, nr. 4195, pagina 203, 19 maart 1999 (datum)
Rubrie k :
Prikkel
Tre fw oord(e n):
eu, emu
In de EMU verliezen landen het monetaire instrument om asymmetrische schokken op te vangen. Met name Amerikaanse economen
pleiten daarom voor het centraliseren van het budgettaire beleid op Europees niveau. Op die manier dragen overdrachten tussen landen
bij aan het stabiliseren van asymmetrische schokken. Anderen verkiezen een Eurposees stabilisatiefonds dat middelen sluist van
landen die profiteren van een hoogconjunctuur naar landen die lijden onder een laagconjunctuur.
Dergelijke voorstellen voor Europese verzekeringsmechanismen zijn ongewenst. Efficiënte verzekeringsmechanismen vereisen complexe
contracten om het morele gevaar te bestrijden. Zulke contracten, die de bewegingsruimte voor de Europese lidstaten beperken, zijn niet
afdwingbaar zolang landen soevereiniteit over hun beleid behouden. Zonder meer democratische legitimatie op Europees niveau kan het
opgeven van die soevereiniteit niet aan de orde zijn. Zolang het democratische gat in Europa blijft bestaan kunnen landen zich daarom
niet geloofwaardig binden aan contracten die hun beslissingsruimte beperken.
Het bestrijden van het morele gevaar vereist ook transparantie. Die transparantie ontbreekt – en niet alleen in Brussel.
Verzekeringssolidariteit vereist dat de Europese landen meer van elkaar weten. Alleen dan kan het vertrouwen groeien dat nodig is voor
onderlinge overdrachten. Zolang de burgers van het ene Europese land zich onvoldoende verbonden voelen met de andere burgers is
een verzekeringsmechanisme op Europees niveau een luchtkasteel.
Gelukkig kan de marktsector een belangrijke rol spelen bij het stabiliseren van asymmetrische schokken. Evenals bij andere publieke
taken zal de overheid ook bij het stabiliseren van de economie meer ‘presterende’ taken moeten overlaten aan de particuliere sector.
Actieve publieke stabilisatie is vaak contraproductief omdat het aanpassingen in de particuliere sector vertraagt. Zo wordt de economie
minder in plaats van meer schokbestending. Wel is er voor de overheid een belangrijke ordenende taak.
Met name een geïntegreerde Europese kapitaalmarkt kan een belangrijke rol spelen bij het stabiliseren van asymmetrische schokken. Zo
absorbeert de kapitaalmarkt in de Verenigde Staten meer dan de helft van de asymmetrische schokken die de individuele staten treffen 1.
De kapitaalmarkt absorbeert schokken vooral op twee manieren. Particulieren kunnen hun consumptie op peil houden als de inkomens in
de eigen regio tijdelijk dalen door te lenen of in te teren op vermogen. Daarnaast kunnen ze zich indekken tegen negatieve schokken in de
eigen regio door hun portfolio’s te diversifiëren over verschillende regio’s. Vooral het tweede kanaal is in de VS belangrijk. In een
geïntegreerde kapitaalmarkt kunnen risico’s goed worden gespreid en komen de overblijvende risico’s terecht bij degenen die de risico’s
het beste kunnen dragen.
Er is veel geschreven over de invloed van monetaire integratie op het belang van asymmetrische schokken. Asymmetrische
vraagschokken nemen af omdat financiële en monetaire schokken die voortvloeien een uiteenlopend monetair beleid wegvallen. Daar
staat tegenover dat asymmetrische aanbodschokken aan belang kunnen winnen. In een geïntegreerde markt specialiseren landen zich
immers meer omdat ze hun comparatieve voordelen beter kunnen uitbuiten. Europese integratie resulteert zo in meer diversiteit in plaats
van meer eenheidsworst. Hierdoor worden individuele landen kwetsbaarder voor asymmetrische schokken.
Vanuit de optiek van publieke stabilisatie door monetair beleid zijn asymmetrische schokken binnen de EMU een vloek. Voor particuliere
stabilisatie door de kapitaalmarkt, daarentegen, zijn ze een zegen. Deze schokken kunnen namelijk worden weggediversifieerd. Naarmate
landen meer van elkaar verschillen hebben ze meer te winnen bij onderlinge ruil. Dat geldt ook voor handel in risico op de kapitaalmarkt.
Op het terrein van de kapitaalmarkt (maar ook de arbeidsmarkt) is er nog veel werk aan de Europese winkel. In de aanloop naar de EMU
hebben de landen terecht veel nadruk gelegd op budgettaire consolidatie. Daarbij is het belang van het opruimen van barrières voor een
geïntegreerde kapitaalmarkt (o.a. door coördinatie van toezicht) en het creëren van flexibele instituties op de arbeidsmarkt helaas
ondergesneeuwd. Hopelijk breekt er snel een lentezonnetje door!
Zonder goede mechanismen voor het opvangen van schokken zal de druk op de Europese Centrale Bank toenemen om de pijnstiller van
een ruim monetair beleid toe te dienen. Belangrijker is nog dat ook de steun van de Europese bevolking voor een gedisciplineerd
financieel-economisch beleid op het spel komt te staan. In een democratisch Europa zal de ECB een beleid gericht op prijsstabiliteit alleen
goed kunnen uitvoeren als monetaire discipline steun geniet onder de bevolking. Alleen die steun maakt het ‘contract’ van Maastricht
afdwingbaar. Het experiment van een monetaire unie zonder een politieke unie blijft een spannend avontuur
1 P. Asdrubali, B. Sorensen en O. Yosha, Channels of interstate risk sharing: United States 1963 -1990, Quarterly Journal of Economics,
1996, blz 1081-1110.
Copyright © 1999 – 2003 Economisch Statistische Berichten ( www.economie.nl)