KVS

Hierbij treft u het Jaarboek 2014, gevuld met artikelen over diverse onderwerpen, geïnspireerd door actuele ontwikkelingen in economie en maatschappij. Hoewel de vooruitzichten zijn verbeterd, hebben we nog steeds te maken met de nasleep van de financiële crisis. De onderwerpen in deze editie liggen dan ook in het verlengde van de onderwerpen van vorig jaar. Het Nederlandse pensioenstelsel, de arbeidsmarkt, de Europese bankenunie, en de balansproblemen in de Nederlandse economie.

In deze preadviezen geven experts hun visie op het huidige pensioenstelsel en de noodzakelijke hervormingen voor de toekomst. Wie participeren in het pensioenstelsel en in welk collectief? Hoeveel keuzevrijheid en maatwerk is er voor de deelnemer. De adviezen worden behandeld in vier thema’s: governance, hoogte van pensioenen, risicodeling tussen generaties en individuele keuzevrijheid binnen pensioenen.

Hierbij treft u het Jaarboek 2013, gevuld met artikelen over diverse onderwerpen geïnspireerd door actuele ontwikkelingen in economie en maatschappij. Het spreekt voor zich dat de economische situatie, gerelateerd aan het begrotingsbeleid door de overheid en aan de financiële sector, centrale posities innemen. Het Jaarboek van vorig jaar opende met de Europese schuldencrisis, in het licht van het vermijden van faillissementen van landen en heersende twijfels over de kredietwaardigheid van overheden. We besteden dit jaar opnieuw aandacht aan de discussie over oplossingen.

De collectieve arbeidsverhoudingen in Nederland staan onder druk. De organisatiegraad van de vakbonden daalt al jaren, waardoor nog minder dan een op vijf werknemers vakbondslid is. Binnen de vakbeweging rommelt het. In deze preadviezen wordt de (veronder)stelling dat collectieve arbeidsverhoudingen de werking van de arbeidsmarkt verstoren, kritisch tegen het licht gehouden en van kanttekeningen voorzien.

Zoals gebruikelijk bevat het jaarboek artikelen over diverse onderwerpen. Deze zijn geïnspireerd door actuele ontwikkelingen in de economie en de maatschappij. De meest in het oog springende ontwikkeling is uiteraard de Europese schuldencrisis. Dit eerste thema is derhalve hetzelfde als het openingsthema van vorig jaar (thema 1). Toen ging er ook al veel aandacht uit naar het vermijden van faillissementen van landen. En ook toen was er, net als nu, twijfel over de kredietwaardigheid van overheden. Een hardnekkig probleem. Met potentiële repercussies voor banken, landen en zelfs de euro. Een eenvoudige
oplossing is helaas nog niet in beeld.

De minister van Financiën stelde in 2010 dat de stijgende zorgkosten op de langere termijn de grootste zorg voor de overheidsfinanciën vormen, groter zelfs dan de huidige Europese schuldencrisis. In deze bundel preadviezen over de gezondheidszorg, stellen (gezondheids-) economen een diagnose van de economische gezondheidstoestand van de zorgsector en formuleren adviezen om deze toestand te verbeteren.

Zoals gebruikelijk komen er weer diverse onderwerpen, geïnspireerd door actuele ontwikkelingen, aan bod in dit jaarboek. Voor een belangrijk deel hangt de onderwerpkeuze samen met de uitloop van de kredietcrisis. De impact van die uitloop valt niet te onderschatten – de kranten staan ondertussen vol met berichtgeving over de eurocrisis. Veel aandacht gaat momenteel uit naar het vermijden van faillissementen van landen.

Het doel van deze bundel is om de geschikte handvatten van de economische theorie in kaart te brengen, naar aanleiding van de kredietcrises. Zo kan voor Nederland relevant economisch beleid worden ontwikkeld en kunnen suggesties worden gedaan voor de manier waarop dat beleid gestalte kan krijgen. En dan gaat het niet om de korte termijn, maar om een structurele ontwikkeling op de middellange en zelfs lange termijn.

In deze preadviezen worden de effecten van de kredietcrisis beschreven, maar wordt ook gewezen op gedrag dat het heeft veroorzaakt en maatregelen om een dergelijke crisis te voorkomen. De lange termijn is vooral belangrijk. Als de kruitdampen van het crisisbeleid zijn opgetrokken, moet het mondiale financiële systeem op een nieuwe leest worden geschoeid om herhaling te voorkomen. Na 1929 volgde uiteindelijk ook zo’n bezinning, die uitmondde in de afspraken van Bretton Woods. De wereld moet terug naar de tekentafel.

Gedurende de jaren negentig nam de marktwerkingsgedachte een grote vlucht. Aan het begin van deze eeuw klonken echter steeds meer zorgen, om de borging van de publieke belangen in de energievoorziening en de zorg. In 2007 kwam de marktwerkingsgedachte volledig tot stilstand. Deze preadviezen gaan dieper in op marktwerking, borging van publieke belangen in precaire sectoren en toezicht om dat te handhaven.

Er zijn rond 2008 veel studies verricht naar het functioneren van de woningmarkt en de uitstraling daarvan naar andere markten; in de volgende preadviezen wordt daar volop uitgeput en nog het een en ander aan toegevoegd. De ambitie van deze bundel preadviezen is het aanreiken van elementen voor een realistische agenda voor de diverse partijen op de woningmarkt, gebaseerd op de actuele kennis en inzichten en rekening houdend met randvoorwaarden, neveneffecten en draagvlak.