Zelfs met de huidige hoge energieprijzen, zijn er momenten op een dag waarop energie bijna gratis is. Die moment moeten we meer benutten. Een slimme inrichting van het prijsplafond kan daarbij helpen.
Prijsplafond kan op veel verschillende manieren
Het kabinet komt met een prijsplafond op energie: voor de eerste 1.200 m3 gas betaalt een huishouden niet meer dan 1,45 euro per kuub en voor de eerste 2.900 kWh elektriciteit niet meer dan 0,40 euro per kWh. Het prijsplafond wordt bepaald op basis van de consumptie over het jaar 2023. De eenvoud van de regels is echter bedrieglijk. Want wat is dat: de “eerste” m3 of kWh? Ordenen we het verbruik chronologisch? Dat is niet per se voor de hand liggend: stel dat een huishouden in januari tot en met juni het quotum van 1200 m3 gas heeft gebruikt. Geldt dan voor de tweede helft van het jaar de marktprijs? Dan heeft de consument toch weer een groot risico.
De regel zou ook kunnen worden ingezet op basis van de gemiddelde prijs over het jaar. Het gaat immers om een quotum voor het hele jaar 2023. Een ‘gemiddeld prijsplafond’ vermindert het risico voor de consument. Het energiegebruik kan ook geordend worden naar prijs. Uitgaande van een variabel tarief dat per maand verandert, kunnen we achteraf alle maanden ordenen van duur naar goedkoop. Als het prijsplafond voor de meest dure maanden geldt betaalt de consument die boven het quotum uitkomt het marginale tarief voor de goedkope maanden. Bij deze interpretatie van het prijsplafond neemt het prijsplafond het risico bijna volledig over van de consument.
Er zijn nog veel meer variaties mogelijk, en ook moet besloten worden hoe er wordt omgegaan met de terug geleverde elektriciteit als huishoudens zonnepanelen hebben. Kortom, de invulling van het prijsplafond biedt keuzes.
Invulling heeft effect op energievraag
De vraag is dus: hoe gaan we het prijsplafond uitvoeren? We lezen dat de energiebedrijven er nog niet uit zijn: het implementeren van het prijsplafond is moeilijk. Het zou een ingewikkelde softwareklus zijn. Maar voordat de bedrijven de software codes gaan schrijven, moeten we weten wat de regels van het spel zijn. Opmerkelijk genoeg lezen we daar niets over. Terwijl die keuzes grote gevolgen hebben voor wie het risico draagt van variabele prijzen en voor het gedrag van consumenten.
En dat gedrag is van belang. Voor een succesvolle energietransitie is het essentieel dat een deel van de bedrijven en huishoudens zich de gewoonte eigen maakt om vooral elektriciteit te gebruiken als het overvloedig aanwezig is: als de zon schijnt of de wind waait, ofwel: als de prijs op de Europese markt laag is.
Zelfs bij de huidige hoge prijzen zijn er uren dat elektriciteit gratis is. Donderdag 6 oktober 2022, een heel gewone dag tijdens de energiecrisis, met een beetje wind en zon. Die dag waren er 5 uur met bijna-nul of negatieve prijzen! Als mensen op die uren hun elektrisch kacheltje aanzetten kost dat de maatschappij niets.
Ga voor een gemiddeld prijsplafond
De inrichting van het prijsplafond zal een duidelijk effect hebben op het gedrag. Een chronologisch prijsplafond stimuleert mensen die boven het quotum gebruiken om een vast tarief te kiezen. De energiebedrijven rekenen daarvoor een risico-opslag, dat voor een deel door de overheid wordt betaald.
Een gemiddeld prijsplafond werkt beter: het stimuleert mensen om een variabel contract te nemen, waarbij de prijs elke maand verandert, of een dynamisch contract waarbij de prijs elk uur wordt aangepast aan de prijs op de Europese markt. Als de prijzen in 2023 weer dalen profiteert de consument bij een variabel of dynamisch contract; als de prijzen hoger worden draagt het prijsplafond een substantieel deel van het risico. Dat is precies wat een prijsplafond moet doen.
En verplicht aanbod dynamische contracten
De overheid kan de energietransitie verder ondersteunen door energieleveranciers te verplichten (half)dynamische aan te bieden. De huidige contracten die worden aangeboden hebben bijna allemaal een vast tarief per maand, of een dag en nachttarief. Deze tariefstructuur komt uit de tijd dat we elektriciteit vooral met steenkoolcentrales opwekten. Voor een succesvolle energietransitie is het echter nodig dat hoge en lage tarieven beter overeenkomen met de dal- en piekuren in het aanbod van hernieuwbare energie.
Dynamische contracten vragen van de consument dat die elke dag oplet wat de prijzen zijn. Als de zon schijnt of de wind waait, mag de wasmachine aan, of de elektrische auto opgeladen. Als de prijs omhoog schiet, moet de koelkast misschien uit. Dat is wellicht wat veel gevraagd. Een half dynamische contract biedt een vaste basisprijs met variabele uren waarin de prijs hoger of lager is. Het verleidt de consument om elektriciteit te gebruiken als die goedkoop is, en te besparen als de elektriciteit duur is, maar met veel minder risico in vergelijking met een dynamisch contract.
Tot slot
Het is belangrijk dat de elektriciteitsvraag zich meer aanpast aan het dynamische aanbod. Het stimuleren van dynamische vraag levert een groot maatschappelijk voordeel op. Het prijsplafond is een gelegenheid om huishoudens te laten wennen aan een dynamisch contract, en energieleveranciers met zachte hand de richting op te duwen dat ze een beter palet aan contracten aanbieden.
Meer energieverbruik op de momenten dat energie bijna gratis is, kost de maatschappij niks. Dat is een te mooi vooruitzicht voor deze winter om niet te willen gebruiken. Grijp deze kans. Daar heeft iedereen voordeel van.
Auteur
Categorieën