.
ESB Financiële markten
Mening: Onderzoek naar verdienmodellen
beleggingsdienstverlening gewenst
V
aantoonbaar aan het wijzigen van ‘koopjesjager’
anaf 1 januari van dit jaar mogen beof ‘manager van het belegde vermogen’ naar een
leggingsondernemingen – vermogensTom Loonen
financieel planner met aandacht voor beleggen.
beheerders en banken – onder het
Universitair hoofddocent aan de Vrije Universiteit
Niet langer staat het te beleggen vermogen cenNederlandse Provisieverbod geen provisies van
Amsterdam en werkzaam bij Insinger de Beaufort
traal, maar de functie die dit vermogen heeft bij
derden meer ontvangen of verwerken in hun fihet realiseren van de financiële doelstellingen van
nanciële producten (of dit in het overgangsjaar
2014 direct vergoeden aan de klant). De klant betaalt nu direct voor zijn de belegger. Andere financiële omstandigheden zoals inkomensontwikkedienstverlening. Veel beleggingsondernemingen hebben hierop hun ta- ling en pensioenreserveringen spelen hierbij een rol. Deze ontwikkeling,
riefstructuren aangepast. Zo wordt beleggingsadvies niet langer (alleen) gecombineerd met nieuwe verdienmodellen, kan ervoor zorgen dat de
vergoed per transactie, maar wordt een adviesvergoeding in rekening asymmetrie in belangen tussen principaal en agent teruggedrongen wordt.
gebracht die afhankelijk is van de hoogte van het belegbaar vermogen, Desondanks kunnen verdienmodellen een perversiteit met zich blijven
vergelijkbaar met vermogensbeheer. Ook zijn er aanbieders die een ab- meebrengen waardoor de focus te sterk op het beleggen gericht blijft. Een
soluut bedrag als advies- of beheervergoeding in rekening brengen. De scheiding van expertise zou beter passen. Beleggingsadviseurs en vermoprocentuele of absolute vergoeding kan inclusief transactiekosten zijn, gensbeheerders zouden zich verder kunnen specialiseren in beleggingen,
maar er zijn ook modellen waarbij een advies- of beheervergoeding terwijl private bankers of financieel planners zich in de breedte oriënteren
wordt gecombineerd met transactiekosten. Incidenteel wordt voor be- op het integrale financieel advies. Hierbij zou dit financieel advies (of planning) anders beloond moeten worden. Beleggingsdienstverlening staat
leggingsadvies of vermogensbeheer een uurtarief als model gehanteerd.
In een persbericht van 12 juni 2014 stelt de AFM dat de beloning voor dan in dienst van deze planning, waardoor beleggen als middel minder
beleggingsadvies en vermogensbeheer, analoog aan de beloning voor hy- wordt beloond en realiseren van financiële doelstellingen meer. Vanuit
potheek- en verzekeringsadviseurs en bemiddelaars, “eerlijk en niet onre- diezelfde redenering valt ook te overwegen om de conventionele indeling
delijk†dient te zijn. “Daarbij zou de klant alleen moeten betalen voor de van beleggingsdiensten (vermogensbeheer, beleggingsadvies en execution
dienstverlening die de vermogensbeheerder daadwerkelijk biedtâ€. Met dit only) te wijzigen naar vermogensadvisering (financiële planning) enerpersbericht zet de AFM de deur opnieuw open voor een debat over de be- zijds en advisering en beheer anderzijds. Hier zouden verdienmodellen op
loningsstructuren binnen de beleggingssector. Mijn stelling daarin is dat aangepast moeten worden. Het combineren van verdienmodellen zou zo
het loont om nieuwe verdienmodellen voor beleggingsdiensten te onder- nader onderzocht kunnen worden. Denk hierbij aan hybride verdienmodellen waarbij een urenvergoeding en vaste vergoeding worden gecombiwerpen aan serieus en gedegen onderzoek.
Die stelling vloeit voort uit de constatering dat de drie bestaande verdien- neerd. Ook zou er gevarieerd kunnen worden met verdienmodellen naar
modellen ieder hun eigen morele en economische dynamiek kennen. Geen gelang de fase waarin de relatie met de klant zich begeeft. In de precontracenkel model bevat prikkels voor de dienstverlener (de agent) waardoor hij tuele fase wordt een financieel plan opgesteld op uurbasis, terwijl er geduhet belang van de klant (de principaal) volledig dient. Bij een absoluut be- rende de postcontractuele fase met een vaste vergoeding wordt gewerkt.
drag als advies- of beheervergoeding kan er ‘adviesluiheid’ optreden. Het Daarbij zou het introduceren van deels resultaatafhankelijke modellen
ontbreekt dan aan een directe prikkel om scherp te blijven ten behoeve eveneens onderwerp van onderzoek kunnen zijn. Het is immers denkbaar
van de klant. Klanten met beperkt belegd vermogen zullen omwille van dat een klant liever een adviseur inhuurt op basis van resultaatafhankelijke
de hoge kosten mogelijk minder snel genegen zijn advies in te winnen en beloning dan op basis van een uurtarief.
uitstelgedrag vertonen. Enerzijds kunnen de hoogte van de kosten bepa- Een discussie over verdienmodellen in de beleggingsdienstverlening kent
lend worden voor de beleggingskeuzes. Beleggingen met een lage kosten- veel invalshoeken en wordt nu vaak gevoerd op basis van aannames en
structuur of het voeren van een ‘buy-and-hold’-beleggingsstrategie worden dogma’s. Wetenschappelijk onderzoek, met oog voor de belangen voor
dan automatisch als passend gezien (Robinson, 2006). Anderzijds heeft alle belanghebbenden, zou bijdragen aan een meer gefundeerde discusde klant ex ante redelijk zicht op de kosten die hij, bij aanhouden van het sie.
initiële vermogen, moet betalen. Bij de relatieve (procentuele) vergoeding
is er eveneens een asymmetrisch belang; de beleggingsonderneming is erbij
gebaat om het belegbaar vermogen zo hoog mogelijk te houden. Tot slot Literatuur
is er bij de vergoeding op uurbasis het belang van de onderneming erop ge- AFM (2014) AFM pleit voor eerlijke beloning vermogensbeheerders. Persbericht, 12 juni.
richt om zoveel mogelijk adviesuren te kunnen declareren (Kramer, 2012). Kramer, M.M. (2012) Individual investor behavior and financial advice. Proefschrift. GroAlle hiervoor genoemde modellen zijn te combineren met een transactie- ningen: Rijksuniversiteit Groningen.
gedreven model. Daarbij worden bijvoorbeeld zowel een vaste advies- of Loonen, A.J.C.C.M. (2013) De vrijblijvende verplichting van leidraden in de financiële
beheervergoeding als transactiekosten in rekening gebracht.
sector. In: W.H. van Boom, I. Giesen en A.J. Verheij (red.) Capita Civilologie. Handboek
De centrale economische vraag in deze discussie is of er een verdienmodel empirie en privaatrecht. Den Haag: Eleven International Publishing, 909–934.
denkbaar is waarbij het agency-probleem minder speelt. Daarbij dienen Robinson, J.H. (2006) Who’s the fairest of them all? A comparative analysis of finande ontwikkelingen binnen de beleggingssector in ogenschouw te worden cial advisor compensation models. Wells Fargo Advisors Financial Network, januari.
gehouden. De rol van de beleggingsadviseur of vermogensbeheerder is SEO Economisch Onderzoek (2008) Inzicht in belonen. SEO-rapport, 2008(17).
492
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders
te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.
Jaargang 99 (4691) 14 augustus 2014