Kritiek Van Huizen valt buiten bereik van ons onderzoek en is deels onjuist

In een recente blog op de website van de ESB betoogt Thomas van Huizen (Van Huizen, 2023) dat het SEO-rapport over de markt voor kinderopvang incompleet is. Wij zijn van mening dat deze kritiek niet terecht is. Ieder onderzoek is immers incompleet.

Cherry picking

Van Huizen doet voorkomen alsof ons onderzoek zich primair richt op de vraag in welke mate cherry picking zich voordoet op de kinderopvangmarkt. “Commerciële organisaties, en in het bijzonder private equity partijen, wordt vaak verweten de krenten uit de pap te halen, zo ook in de kinderopvang. In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid deed SEO daar onderzoek naar.” Dat is een onjuiste voorstelling van zaken. Het ministerie van SZW heeft ons gevraagd om een brede marktscan uit te voeren. Een belangrijk onderdeel van die scan is de vergelijking tussen aan private equity gelieerde organisaties en andere typen aanbieders op een rijke set van marktkenmerken en -uitkomsten, waaronder het aanbod in welgestelde versus minder welgestelde wijken. De bevindingen met betrekking tot dit specifieke kenmerk hebben we besproken als mogelijke indicatie voor cherry picking of betere benutting van schaalvoordelen.

Het ministerie van SZW heeft ons dus niet gevraagd om verdiepend onderzoek te doen naar cherry picking. In het licht van deze onderzoeksopdracht, kan dus niet gesteld worden  dat ons onderzoek incompleet is.

Overigens onderstrepen wij de meerwaarde van een verdiepend onderzoek naar mogelijke cherry picking op deze markt. De door Van Huizen voorgestelde back-of-the-envelope berekening is volgens ons echter onjuist en gestoeld op de aanname dat VVE-aanbod altijd en overal verlieslatend is. Deze bewering wordt niet geschraagd door de interviews die zijn gehouden in het kader van het onderzoek. Ook gaat Van Huizen bij zijn berekening voorbij aan de heterogeniteit in kindplaatsen per locatie. Dit is voor ons een reden geweest om marktaandelen te baseren op het aantal kindplaatsen per (type) aanbieder en niet op het aantal locaties.

Een onderzoek dat volledig uitsluitsel geeft over de mate waarin cherry picking voorkomt, brengt per kindplaats zowel de kostprijs als alle inkomsten (inclusief eventuele VVE-subsidies vanuit de gemeente) in kaart. De beschikbare data laten dit momenteel echter niet toe. Tegen deze achtergrond heeft SEO ervoor gekozen verschillende vormen van opvang samen te nemen en is zowel naar KDV als BSO gekeken, zoals duidelijk in het betrokken hoofdstuk is aangegeven (zie p.23 “De scan is uitgevoerd voor het KDV- en BSO-aanbod”).

Kwaliteit

Dan Van Huizens kritiek op de verschillende kwaliteitsindicatoren binnen ons onderzoek. Hierbij lijkt een belangrijk kritiekpunt te zijn dat onze bevindingen door sommigen worden geïnterpreteerd als bewijs dat commerciële organisaties betere kwaliteit leveren dan niet-commerciële organisaties. Wij beweren echter niet dat dit het geval is. We hebben de verschillende typen aanbieders vergeleken op enkele kwaliteitsindicatoren en een feitelijke beschrijving gegeven van de uitkomsten. Dat vervolgens eenieder hier een eigen draai aan geeft, kan ons moeilijk worden verweten.

Daarnaast bevat Van Huizens betoog over bevindingen met betrekking tot de proceskwaliteit een onjuiste gevolgtrekking. Terecht constateert hij dat zowel private equity partijen als grote non-profit organisaties bovengemiddeld scoren op proceskwaliteit. Volgens hem moet dit per definitie betekenen dat grote overige for-profits benedengemiddeld scoren. Dit is incorrect, omdat de gemiddelde scores waaraan Van Huizen refereert afkomstig zijn van onderzoek waarin ook kleinere organisaties deel uitmaken van de steekproef (Slot et al., 2019). Deze kleinere organisaties laten wij in onze analyses buiten beschouwing. Het is niet uit te sluiten dat de gemiddelde score voor proceskwaliteit voor de gehele sector naar beneden wordt getrokken door kleine organisaties en niet door de grote overige for-profits. Sterker, uit de vele gesprekken die wij met sectorpartijen en experts hebben gevoerd, komt een breed gedragen beeld naar voren dat grotere organisaties over het algemeen beter in staat zijn om goede kwaliteit te leveren.

Schaalgrootte kan dus een belangrijke confounding factor zijn die de correlatie tussen organisatievorm (non-profit versus for-profit) en kwaliteit veroorzaakt. Zo blijkt uit ons onderzoek dat zich onder de kleine organisaties relatief veel for-profits bevinden. Het is niet ondenkbaar dat juist kleinere organisaties vanwege schaaleffecten gemiddeld genomen een lagere kwaliteit leveren. Van Huizen gaat voorbij aan de aanwezigheid van deze mogelijke confounding factor in de bespreking van eerdere bevindingen dat “commerciële organisaties gemiddeld lager scoren op proceskwaliteit…”. Het eerdere onderzoek waarop deze bevindingen gestoeld zijn, corrigeert namelijk niet voor de grootte van de aanbieder. Dat Van Huizen desalniettemin een causale draai geeft aan deze uitkomsten is onjuist.

Tot slot

Aan het eind van zijn betoog claimt Van Huizen dat er “vragen over tarieven, rendement en kwaliteit onbeantwoord [blijven]”. Wij wekken echter nergens de indruk dat onze bevindingen volledig uitsluitsel geven over verschillen dan wel overeenkomsten tussen de verschillende typen aanbieders. Integendeel, naar onze mening hebben we bij alle uitkomsten kanttekeningen geplaatst en het rapport afgesloten met de beperkingen van het onderzoek en ideeën voor vervolgonderzoek. Met betrekking tot (het gebrek aan) informatie over rendement bij doorverkoop geeft Van Huizen eerder in het stuk aan dat  “onduidelijk [blijft] in hoeverre er overwinsten worden gemaakt”. Hier is de kritiek dus in wezen dat we niet-beschikbare informatie niet boven water hebben weten te krijgen.

Literatuur

Huizen, T. van (2023) SEO onderzoek naar de markt van kinderopvang is incompleet. Blog te vinden op esb.nu.

Slot, P.L., I. Jepma, P. Muller et al. (2019) Ontwikkelingen in de kwaliteit van de Nederlandse kinderdagopvang, peuteropvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang. Rapport te vinden op rijksoverheid.nl.