De afgelopen tien jaar is er behoorlijk wat voortgang geboekt in het Nederlandse ecosysteem voor ondernemerschap. Maar er zijn ook knelpunten, en de voortgang lijkt met het nieuwe kabinet snel tenietgedaan. Gaat Nederland muren om haar eigen navel bouwen, of komt er weer een ambitieuze blik naar buiten, om de productiviteit te verhogen en welvarend te blijven?
Relatieve vooruitgang
Het Nederlandse ecosysteem is in de afgelopen tien jaar qua kwaliteit opgeklommen van het vijfde naar het derde ecosysteem van Europa, net achter Zwitserland en Denemarken, maar voor Zweden en het Verenigd Koninkrijk (Van den Toren et al., 2023). Er is in de afgelopen tien jaar met name voortgang geboekt op leiderschap in het ecosysteem en ondersteuning van startups en scale-ups, door onder andere Techleap, regionale ontwikkelingsmaatschappijen en de vele lokale startup organisaties. Ook is door een stijgend aantal buitenlandse studenten het aanbod van talent toegenomen.
Dat is mooi, en heeft ook bijgedragen aan een toename van het aantal startende bedrijven en zelfs het aantal snelgroeiende bedrijven (scale-ups en unicorns). Maar dat laatste is een schijnsucces, want in andere landen is dat aantal veel sneller gegroeid dan in Nederland. Zo is de achterstand van Nederland qua unicorns met bijvoorbeeld Israël en Singapore zelfs fors toegenomen (Vogelaar en Stam 2024). De Verenigde Staten is al die tijd in absolute zin de nummer 1 gebleven, en brengt de meeste economisch leidende bedrijven van de nieuwe technologische revoluties voort. Niet gek dat Draghi (2024) de noodklok luidt als het gaat om de stagnatie van innovatie en ondernemerschap in de Europese Unie.
Punten van zorg
Ondanks voortgang op verschillende dimensies van het Nederlandse ecosysteem voor ondernemerschap, zijn er punten van zorg. Met name qua financiering en investeringen in kennis wordt er maar weinig voortgang geboekt. Het aanbod van venture capital is weliswaar toegenomen in de laatste tien jaar, maar Nederland loopt nog substantieel achter bij Europese landen zoals Zwitserland, Zweden, Verenigd Koninkrijk en Estland, en nog veel meer ten opzichte van Singapore, de VS en Israël. De geconcentreerde bankensector in Nederland levert relatief weinig financiering aan startende bedrijven en MKB – ook al jarenlang een hoofdpijndossier (CPB 2019).
Ondanks dat we met ASML een R&D powerhouse in Nederland hebben, stagneren de investeringen in R&D al jaren, en blijft de Nederlandse R&D met 2,3 procent van het bruto binnenlands product in de middelmoot van Europa steken (CBS 2024). Dit wordt mede verklaard doordat in de afgelopen tien jaar voormalige R&D-koplopers als Philips, AKZO, DSM, Unilever en Shell zijn gestagneerd of met hun hoofdkantoor zelfs Nederland hebben verlaten. Daar zijn niet voldoende nieuwe koplopers voor in de plaats gekomen. Een onderliggende culturele belemmering is dat ondernemers in Nederland relatief weinig ambitie hebben om hun bedrijf te laten groeien (Stam et al. 2021).
Voortgang nodig, maar politiek gaat achteruit
Ondertussen stagneert de productiviteit van de Nederlandse economie, en is er een steeds grotere krapte op de Nederlandse arbeidsmarkt. Gelukkig is er daardoor steeds minder werkloosheid. Maar om de Nederlandse welvaart in de toekomst te behouden, moet er voortgang worden geboekt op talent, financiering, en investeringen.
Het tegenovergestelde lijkt te gebeuren in Nederland, met minder (publieke) investeringen in talent en kennis, en ook nog eens het minder aantrekkelijk maken van Nederland als internationale magneet van talent. De politiek blijft steken in zelfbedachte asiel- en mestcrises en met internationalisering van onderwijs als zondebok.
Vanuit ondernemerschapsoogpunt zou er juist op de migratie-, agrifood- en onderwijsdossiers moeten worden ingezet op talentontwikkeling, innovatie, en internationalisering. Hoe kunnen we asielzoekers sneller integreren, middels opleiding en werk? Sifan Hassan is hierbij een lichtend voorbeeld. Nederland is internationaal koploper in de agrifood, maar lijkt te blijven hangen in gevestigde belangen in plaats van in te zetten op vernieuwing. En het kabinet wil buitenlandse studenten weren, terwijl juist zij relatief vaak ambitieus zijn, en scale-ups realiseren als founder of medewerker (Kerr 2013; Techleap 2024). Een ambitieuze blik naar buiten is hard nodig, om productiviteit te verhogen en welvarend te blijven.
Literatuur
CBS (2024) Bedrijvenbeleid in beeld.
CPB (2019) Mkb-bankfinanciering in Europees perspectief. CPB Policy Brief.
Draghi, M. (2024) The future of European competitiveness Part A | A competitiveness strategy for Europe. Europese Commissie.
Kerr, W.R. (2013). US high-skilled immigration, innovation, and entrepreneurship: Empirical approaches and evidence. National Bureau of Economic Research working paper No. w19377.
Toren, J.P. van den, E. Stam, B. van der Starre, M. Schrijvers et al. (2023) Evaluatie StartupDelta en Techleap. Resultaten van externe aanjagers voor startup en scale-up beleid in de periode 2015-2022. Birch / Universiteit Utrecht.
Stam, E., A. Chembolou, N. Bosma, C. Van Oranje-Nassau et al. (2021) Thinking Bigger. How ambitious is the Dutch entrepreneur. Techleap.nl / Utrecht University School of Economics.
Techleap (2024) State of Dutch Tech 2024.
Vogelaar, J.J. en E. Stam (2024) Unicorns: from Silicon Valley to a Global Phenomenon? In: D. Finchelstein, J. García Duqueen V. Andonova (eds) Unicorns from Emerging Markets: Creating Value through Technology and Innovation. Cambridge University Press.
Auteur
Categorieën